του Στέφανου Μίλεση
Ο Ιωάννης Πεσμαζόγλου υπήρξε επιφανής τραπεζίτης και πολιτευτής που συνδέθηκε άμεσα με την πόλη του Πειραιά όχι μόνο λόγω του ξενοδοχείου ΑΚΤΑΙΟΝ που ανεγέρθηκε με δική του πρωτοβουλία στο Νέο Φάληρο, αλλά λόγω του ότι υπήρξε υποστηρικτής ίδρυσης των Συνεταιρισμών ως απάντηση στο πρόβλημα της πτώχευσης της Χώρας και της ένταξής της στα μνημόνια εκείνης της εποχής που ασκούσε ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος.
Από την Σμύρνη στην Αλεξάνδρεια
Ο Ιωάννης Πεσμαζόγλου γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1857. Οι γονείς του είχαν καταγωγή από το Ανδρονίκιο Καισσαρείας και ο πατέρας του ονομαζόταν Γεώργιος. Σπούδασε στην Ευαγγελική Σχολή από όπου μόλις τελείωσε τον κάλεσε ο πατέρας του για να του ανακοινώσει πως του είχαν απομείνει μονάχα 5 λίρες και ως εκ τούτου έπρεπε να φροντίσει μόνος για το μέλλον του.
Ξεκίνησε άμισθος υπάλληλος επί δοκιμή στην γαλλική τράπεζα Σμύρνης Credit Lyonnais ενώ συγχρόνως παρακολουθούσε μαθήματα εμπορικής και οικονομικής φύσεως. Την ίδια περίοδο μάθαινε ξένες γλώσσες. Είχε φτάσει στο σημείο να μιλά άριστα εκτός από τα ελληνικά, γαλλικά, αραβικά, ιταλικά ενώ τα αγγλικά τα μιλούσε αλλά όχι στο επίπεδο των άλλων γλωσσών. Στην τράπεζα τελικά έφτασε να του δίνουν 5 λίρες τον μήνα.
Η ίδρυση τράπεζας στην Αλεξάνδρεια
Εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια, όπου άνοιξε ένα μικρό γραφείο οικονομικών διεκπεραιώσεων που ο ίδιος ονόμαζε “τράπεζα”, εκτελώντας αρχικά επιτυχώς παραγγελίες του Οίκου Αβέρωφ. Ο ίδιος ο Γεώργιος Αβέρωφ βλέποντας κάποτε τον νεαρό Ιωάννη Πεσμαζόγλου είχε πει “αυτό το παιδί θα φτάσει κάποτε ψηλά”. Το γραφείο του έγινε πράγματι τράπεζα όταν το 1897 δέχθηκε πρόταση του Γ. Καλλέργη που ήταν διευθυντής της Τράπεζας Αθηνών. Η πρόταση αφορούσε στη συγχώνευση της τράπεζας Πεσμαζόγλου στην Αλεξάνδρεια με την Τράπεζα Αθηνών (με έτος ίδρυσης 1893) με τον όρο να παρεμείνει ο ίδιος διευθυντής στην Αλεξάνδρεια αντιπροσωπεύοντας τα συμφέροντα της Τράπεζας Αθηνών. Να σημειωθεί πως εκείνη την εποχή η αντιπροσώπευση τράπεζας στην Αλεξάνδρεια ήταν σημαντική λόγω του πλήθους των ομογενών που δραστηριοποιούνταν εκεί και των εμβασμάτων που απέστελλαν στην Ελλάδα.
Η μεσιτεία του Πεσμαζόγλου μέσω των εμβασμάτων και της ανταλλαγής εγχωρίων νομισμάτων με δραχμές απέφερε κέρδος στον ίδιο ύψους 5 χιλιάδων δραχμών την εβδομάδα. Υπήρξε καλός χρηματιστής κερδίζοντας και από το χρηματιστήριο της Αλεξάνδρειας μεγάλα ποσά. Μαζί με έναν Γάλλο επιχειρηματία ίδρυσαν εταιρεία συγκοινωνίας στην Αλεξάνδρεια. Η εταιρεία αυτή αν και πτώχευσε ύστερα από ενάμισι χρόνο λειτουργίας απέφερε στην κατοχή του Πεσμαζόγλου τα τραμ της Αλεξάνδρειας που σύντομα του απέδωσαν πολλαπλάσιο κέρδος.
Το 1898 ο Καλλέργης παραιτήθηκε και τότε το Διοικητικό Συμβούλιο της Τράπεζας Αθηνών του πρότεινε τη θέση του Γενικού Διευθυντή. Έτσι εγκαταστάθηκε στην Αθήνα όπου εντός μιας δεκαετίας μεγαλούργησε. Ο Πεσμαζόγλου θεωρείται ο ιδρυτής της Τραπεζικής στην Ελλάδα. Κατηγορήθηκε πολλές φορές από μετόχους για υψηλά ρίσκα ωστόσο ύστερα από 5, 6 χρόνια όλοι διαπίστωναν πως τα ρίσκα του απέφεραν στην τράπεζα κέρδη.
Ο σωτήρας της Πελοποννήσου
Καταπιάστηκε με την πολιτική καθώς συνδυαστικά με τις επιχειρήσεις ήθελε να εφαρμόσει τις ιδέες του επί του οικονομικού πεδίου με την ίδρυση συνεταιρισμών. Ενώ η σταφίδα, για παράδειγμα, αποτελούσε το κυριότερο εξαγωγικό αγαθό της χώρας, οι σταφιδοπαραγωγοί βρίσκονταν σε απόγνωση μη έχοντας να διαθέσουν την παραγωγή τους ή αναγκάζονταν να την πουλήσουν σε χαμηλές τιμές. Ο Πεσμαζόγλου ήταν αυτός που πρότεινε και υλοποίησε την ίδρυση της Σταφιδικής εταιρείας που έσωσε κυριολεκτικά τον σταφιδικό κόσμο από την καταστροφή ενώ παράλληλα εξασφάλισε στο ελληνικό δημόσιο ετήσιο εισόδημα 4 εκατομμυρίων δραχμών. Ανακηρύχθηκε Σωτήρας της Πελοποννήσου.
Με τον ίδιο τρόπο κατέγραψε τα προϊόντα που η Ελλάς ως χώρα παρήγαγε εισάγοντας τους θεσμούς του Συνεταιρισμού όπως έκανε με την Σταφίδα. Όραμά του ήταν τα προϊόντα της χώρας να την καταστήσουν αυτάρκη, επιτυγχάνοντας δια αυτών την άρση του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου που είχε υποπέσει η Ελλάδα μετά την πτώχευσή της το 1894.
Οι επιχειρήσεις του
Εκλέχθηκε βουλευτής αρχικά στην Καλαμάτα κι ύστερα βουλευτής Αττικής.
Οι επιχειρήσεις με τις οποίες καταπιάστηκε ήταν:
Υπήρξε Ιδρυτής και Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Τράπεζας Αθηνών και του Ηλεκτρικού Τροχιόδρομου.
Ιδρυτής και Πρόεδρος της Προνομιούχου Σταφιδικής Εταιρείας
Ιδρυτής και Πρόεδρος της Νέας Ελληνικής Εταιρείας Οίνων και Οινοπνευμάτων
Ιδρυτής και Πρόεδρος της Πτηνοτροφικής Εταιρείας
Ιδρυτής και Πρόεδρος της Μελισσοκομικής Εταιρείας. Με δικές του δαπάνες ιδρύθηκε το Μελισσοκομείο Χαλανδρίου.
Ιδρυτής και Πρόεδρος της Εταιρείας Ελληνικών Καπνών.
Σύμβουλος και κυριότερος μέτοχος της Εθνικής Ασφαλιστικής
Πρόεδρος και κυριότερος μέτοχος του Εν Πειραιεί μηχανουργείου Βασιλειάδου
Φιλανθρωπικό και κοινωνικό έργο
Ένα ιεροδιδασκαλείο στην Σάμο είναι επίσης δικό του δημιούργημα προσφέροντας χρήματα για την ίδρυσή του, ενώ προσέφερε τις υποτροφίες στους άριστους μαθητές για να σπουδάσουν σε αυτό. Φυσικά το όνομά του έγινε σε όλη την Ελλάδα γνωστό ως εκείνος που ανήγειρε το καλύτερο ξενοδοχείο στην Ελλάδα, το ΑΚΤΑΙΟΝ στο Νέο Φάληρο. Με δική του πρωτοβουλία προς την ελληνική κυβέρνηση ανέλαβε τη φιλοξενία των ξένων αθλητών της Μεσολυμπιάδας του 1906, παρότι το κόστος φιλοξενίας τους ανήλθε στο ποσό των 100 χιλιάδων δραχμών.
Στον σύλλογο εμποροϋπαλλήλων δώρησε 240 χιλιάδες δρχ. υπήρξε δωρητής για την ανέγερση νέων κτηρίων της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης της οποίας υπήρξε ο ίδιος απόφοιτος. Αγόρασε όλα τα όργανα γυμναστικής του Πανιώνιου Γυμναστικού Συλλόγου και ανακηρύχθηκε επίτιμος πρόεδρός του. Προσέφερε υποτροφίες σε 60 μαθητές για να συνεχίσουν τις σπουδές τους σε εμπορικές σχολές ενώ 3 σπούδαζαν κάθε χρόνο στο εξωτερικό.
Υπήρξε μέλος σε δεκάδες συλλόγους και σωματεία και για την δράση του είχε ανακηρυχθεί επίτιμος δημότης Δήμου Αριστομένους Μεσσήνης και Δήμου Αμαλειάδος Ηλείας.
Λόγω του ξενοδοχείου ΑΚΤΑΙΟΝ στην περιοχή του Νέου Φαλήρου είχε δημιουργήσει ιδιαίτερη σχέση με την πειραϊκή κοινωνία. Είχε ανακηρυχθεί Μέγας Ευεργέτης του Πειραϊκού Συνδέσμου, επίτιμο μέλος του Ψυχαγωγικού Ομίλου Πειραιώς, του Πανελλήνιου Συνδέσμου Εμποροπλοιάρχων Πειραιώς, του Φιλόπτωχου Συνδέσμου “Ιωάννης ο Χρυσόστομος” Πειραιώς, της Αδελφότητας Κρητών Η ΟΜΟΝΟΙΑ, του Σωματείου Ραπτεργατών εν Πειραιεί και πολλών άλλων ακόμα.
Ο σατυρικός ποιητής Γ. Σουρής στην αγγελία θανάτου, του αφιέρωσε ποίημα με τίτλο: “Στου Πεσμαζόγλου την θανή, που τόσος κόσμος τον θρηνεί”.
Προσωπική ζωή
Ως προς την προσωπική του ζωή κοιμόταν λίγο, έτρωγε πολύ, εργαζόταν ως δούλος, ήθελε να γίνει βουλευτής χωρίς ρουσφέτια, αλλά με ιδέες και νέα συστήματα. Χάρις σε αυτόν η Τράπεζα Αθηνών κατάφερε να δημιουργήσει 15 νέα υποκαταστήματα από τα οποία είχε κέρδη άνω των 85 εκατομμυρίων δραχμών το έτος. Πήγαινε το πρωί στις οκτώ στο γραφείο του όπου εργαζόταν μέχρι τις μία. Έκανε διάλειμμα και από τις 14.30 έως τις 20.30 βρισκόταν ξανά στο γραφείο του. Είχε ως σύνθημα “Ό,τι βάλεις στο νου σου γίνεται!…”.
Η σύζυγός του ήταν το γένος Μιαούλη, με την οποία ο Πεσμαζόγλου απέκτησε 5 παιδιά. Μια κόρη την Έλλη και τέσσερις γιους τους Γεώργιος, Αλέξανδρο, Στέφανο και Ανδρέα. Ο ίδιος είχε δύο αδελφούς τους Στέφανο και Αλέξανδρο.
Η αγάπη του για τις τέχνες
Ο φιλότεχνος χαρακτήρας του φάνηκε στην διακόσμηση του ξενοδοχείου ΑΚΤΑΙΟΝ που αποτελούσε προσωπικό του δημιούργημα. Καθώς υπήρξε αντιπρόεδρος της Εταιρείας των Φιλοτέχνων (1898 – 1901) επιδόθηκε με θέρμη στην προσπάθεια εξάπλωσης των καλών τεχνών στην ελληνική κοινωνία. Στα σπίτια του συνέλεγε πίνακες και έργα τέχνης ενώ δώρισε στο Εθνικό Νομισματικό Μουσείο δική του συλλογή.
Έργα που δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει
Πέθανε στις 24 Νοεμβρίου 1906 νέος στην ηλικία των μόλις 49 ετών αφήνοντας πίσω του μεγάλο ανεκπλήρωτο έργο. Ένα από τα σημαντικά σχέδιά του ήταν η κατασκευή υπόγειου σταθμού σιδηροδρόμου στο Σύνταγμα όπου εκεί θα ενώνονταν όλες οι γραμμές σιδηροδρόμων που τότε λειτουργούσαν δηλαδή Πειραιώς, Πελοποννήσου, Λαυρίου και Λαρίσης σύμφωνα με τα αγγλικά πρότυπα. Η κατασκευή ξενοδοχείου στην Πάρνηθα που θα επιτύγχανε σύνδεση με το κέντρο της Αθήνας μέσω οδοντωτού σιδηροδρόμου, η ίδρυση υποκαταστήματος τράπεζας Αθηνών στο Σουδάν που τότε άκμαζα η ελληνική παροικία καθώς και υποκαταστήματα σε διάφορες πόλεις των ΗΠΑ όπου υπήρχε δυνατό ελληνικό στοιχείο.
Διαβάστε σχετικά άρθρα:
ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Χρονολόγιο ξενοδοχείου ΑΚΤΑΙΟΝ στο Νέο Φάληρο | Pireorama
Ξενοδοχείο “AKTAION PALACE HOTEL”- Νέου Φαλήρου (Ακταίον)
Περιήγηση στους χώρους του “ΑΚΤΑΙΟΝ”
Φωτογραφίες του ΑΚΤΑΙΟΝ μιας Αγγλίδας νοσοκόμας του ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΥ
