του Στέφανου Μίλεση
Το Μέγαρο του Ηλεκτρικού Σταθμού Πειραιά, όπως καθιερώθηκε να αποκαλείται, εγκαινιάστηκε στις 31 Ιουνίου 1928 ίδια ημέρα που πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του Σταθμού της Καλλιθέας.
Η κατασκευή και των δύο σταθμών είχε υπαχθεί στην τρίτη περίοδο του σχεδιασμού ανάπτυξης του Σιδηρόδρομου Αθηνών – Πειραιώς.
Η Πρώτη περίοδος: Απλωνόταν χρονικά από την πρώτη ημέρα λειτουργίας του πρώτου συρμού (1869) μέχρι την κατασκευή της υπόγειας σήραγγας από το Θησείο μέχρι την Ομόνοια.
Η Δεύτερη περίοδος: Μέχρι το 1901 που καταρτίστηκε η σύμβαση για την μετατροπή του ατμοκίνητου σιδηροδρόμου σε ηλεκτροκίνητο.
Η Τρίτη περίοδος: Περιλάμβανε την υπογειοποίηση του σταθμού Νέου Φαλήρου, την επέκταση της γραμμής μέχρι το Πέραμα, τις ανεγέρσεις των σταθμών Πειραιώς και Καλλιθέας.
Μέχρι και σήμερα το Μέγαρο του Ηλεκτρικού Σταθμού Πειραιά αποτελεί ένα πραγματικό κόσμημα αρχιτεκτονικής δημιούργημα των αδελφών μηχανικών Ιωάννη και Μιλτιάδη Αξελού.
Την επίβλεψη κατασκευής είχε αναλάβει ο μηχανικός της εταιρείας των Σιδηροδρόμων Μπαμπούκης, ενώ την εκτέλεση των εργασιών είχε αναλάβει τη εταιρεία ΕΡΓΟΝ, εκτός από την οροφή του σταθμού που ανέλαβε άλλη εργοληπτική εταιρεία.
Η τοιχοποιία του Σταθμού ανέρχεται στα 40.000 κυβικά μέτρα λιθοδομής.
Η κατασκευή του Μεγάρου του σταθμού κόστισε 80.000 στερλίνες Αγγλίας, ενώ χρονικά η ανοικοδόμηση επιτεύχθηκε μόνο σε ένα έτος.
Το Μέγαρο του Πειραιά με την επιβλητική του παρουσία δεν προοριζόταν ως ένας απλός τερματικός σταθμός. Στέγαζε ταχυδρομικό και τηλεγραφικό παράρτημα, το γραφείο του δημοτικού φόρου και αστυνομία. Διέθετε ακόμα αίθουσα αναμονής επισήμων, καφενείο-εστιατόριο ενώ προβλεπόταν να λειτουργεί εντός αυτού μέχρι και ξενοδοχείο!
Ο Σταθμός του Πειραιά καταλαμβάνει συνολική επιφάνεια 2.200 τ.μ. και ήταν διαιρεμένος σε τέσσερα τμήματα:
- 1. Σταθμό με εκδοτήρια,
- 2. Καφενείο, εστιατόριο,
- 3. Ταχυδρομείο, δημοτικό φόρο, Αστυνομία,
- 4. Κτήριο συντήρησης αμαξών.
Η θεμελίωση του σταθμού λόγω του εδάφους (λασπώδους) επιτεύχθηκε αφού ρίχθηκαν πρώτα τόνοι μπετόν αρμέ. Την εποχή που εγκαινιάστηκε δήμαρχος Πειραιά ήταν ο Τάκης Παναγιωτόπουλος, πρόεδρος του Εμπορικού Επιμελητηρίου ο Γ. Στρίγκος, διευθυντής των σιδηροδρόμων Βλάγκαλης και πρόεδρος του Δ.Σ. των Σιδηροδρόμων και παράλληλα και της Εθνικής Τράπεζας ο Δροσόπουλος.
Οι μηχανικοί Ιωάννης και Μιλτιάδης Αξελός προέβλεψαν στα σχέδιά τους να υπάρχει παράρτημα ΤΤΤ (Ταχυδρομείο, Τηλεγραφείο, Τηλεφωνείο) εντός του σταθμού παρά το γεγονός ότι το κεντρικό ταχυδρομείο του Πειραιά υπήρχε σε κοντινή απόσταση, ώστε να προσφέρουν στους ταξιδιώτες αυτή την υπηρεσία άμεσα, χωρίς μετακινήσεις. Οι πινακίδες των γκισέ ήταν δίγλωσσες ελληνικά και γαλλικά. Εξαίρεση αποτελούσαν τα πέντε ταχυδρομικά κουτιά του Σταθμού που έφεραν πινακίδες μόνο στα ελληνικά.
Την εποχή που αναφερόμαστε οι επίσημοι προσκεκλημένοι έφταναν στην Ελλάδα δια θαλάσσης. Πρίγκιπες, βασιλείς, πρωθυπουργοί, πρόεδροι και άλλοι επίσημοι. Μετά την αποβίβασή τους ανέβαιναν με τον σιδηρόδρομο (τον “ηλεκτρικό”) στην Αθήνα. Για αυτό και είχαν προβλεφθεί στον σταθμό πολλαπλοί είσοδοι και έξοδοι ώστε ένας εξ αυτών να διαμορφωθεί αποκλειστικά για επισήμους. Παράλληλα είχε προβλεφθεί και διαμόρφωση αίθουσας αναμονής διακοσμημένη πολυτελώς.
Κοντά στις αποβάθρες λειτουργούσε “σταθμός ζύγισης αποσκευών” καθώς δέματα, μπαούλα και βαλίτσες φορτώνονταν σε ειδικά βαγόνια “σκευοφόρους” το κοστολόγιο μεταφοράς των οποίων εξαρτάτο αποκλειστικά από το βάρος τους. Οι τουαλέτες εντυπωσίασαν καθώς ήταν πανομοιότυπες με εκείνες των αγγλικών σταθμών.
Για την διαχείριση των Συρμών είχε προβλεφθεί “αίθουσα σημάτων” εφοδιασμένη με αυτόματο ηλεκτρικό σύστημα που σύμφωνα με τις προδιαγραφές της εποχής απέκλειε τα ατυχήματα στην κίνηση των συρμών. Κατά τα εγκαίνια του Μεγάρου όλες οι εφημερίδες της εποχής απέδωσα το χαρακτηρισμό “Κέντρο πολιτισμού και προόδου”.
Να σημειωθεί πως στις 7 Ιανουαρίου της ίδιας χρονιάς (1928) είχε προηγηθεί η κατάθεση του θεμέλιου λίθου του νέου σταθμού της Ομόνοιας.
Το Μέγαρο του “ηλεκτρικού” σταθμού στον Πειραιά άρχισε να λειτουργεί:
- 73 χρόνια μετά την ψήφιση στην Βουλή του πρώτου νόμου (1855) για τη σύσταση σιδηροδρόμου από Αθήνα στον Πειραιά.
- 59 χρόνια από τη λειτουργία της γραμμής Πειραιάς – Θησείο.
Κάτι που δεν είναι γνωστό και αφορά στο Μέγαρο του σταθμού, είναι πως κατά την διάρκεια της γερμανικής κατοχής στον 4ο όροφο στεγάζονταν τα γραφεία της Μυστικής Γερμανικής Ασφάλειας του λιμένος Πειραιώς. Ήταν μια από τις πολλές μυστικές υπηρεσίες που λειτουργούσαν οι Γερμανοί στην Ελλάδα. Η συγκεκριμένη εγκαταστάθηκε ήδη από την πρώτη ημέρα εισβολής των Γερμανών στον Πειραιά και επέλεξε τον 4ο όροφο του Μεγάρου λόγω της μοναδικής θέας που προσέφερε προς το λιμάνι.
Σήμερα η εξωτερική κατάσταση του Μεγάρου είναι άθλια. Το αλλοτινό Μέγαρο που χαρακτηρίστηκε “Κέντρο πολιτισμού και προόδου” στέκει παρατημένο ενώ μπροστά του η πεζογέφυρα εδώ και καιρό μένει κλειστή χωρίς κανείς να ενδιαφέρεται. Μα κι όταν ακόμα λειτουργούσε η επιλογή του 2006 να κατασκευαστεί μπροστά ακριβώς από το Μέγαρο ΗΣΑΠ ήταν λανθασμένη. Η πεζογέφυρα “κρύβει” την πρόσοψη του κτηρίου η παρουσία του οποίου κάποτε ήταν επιβλητική και δεσπόζουσα, αποπνέουσα μια αρχοντιά που σήμερα πλέον δεν υπάρχει. Ως προς την ίδια την πεζογέφυρα αν είχε τοποθετηθεί σε οποιοδήποτε άλλο σημείο της παράκτιας ζώνης θα αναδεικνυόταν και η ίδια, αφού ως προς την κατασκευή της είναι αξιόλογη, δημιούργημα της αρχιτεκτονικής μελέτης του Γ. Ασημομύτη.
Παράρτημα Φωτογραφιών και απεικονίσεων Μεγάρου
Διαβάστε επίσης:
Σιδηρόδρομος Αθηνών Πειραιώς (ΣΑΠ) – Εποχή Ατμοκίνησης
Σιδηροδρομικός Σταθμός Πειραιώς – Λαρίσης (Αγίου Διονυσίου)
