του Στέφανου Μίλεση
Στις 22 Απριλίου 2024 πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια “Αμερικανικής Γωνιάς” στον τρίτο όροφο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Πειραιά. Το “American Space Piraeus” όπως ονομάστηκε, χαρακτηρίστηκε ως καινοτόμος συνεργασία μεταξύ της Δημοτικής Βιβλιοθήκης του Πειραιά και της Πρεσβείας των ΗΠΑ στην Αθήνα.
Ωστόσο Αμερικανική βιβλιοθήκη στον Πειραιά λειτουργούσε από το 1951 και για περισσότερο από 20 χρόνια, με μέριμνα της Αμερικανικής Αποστολής (AMAG) στην Ελλάδα, με την αμερικανική μάλιστα φιλαρμονική του 6ου Στόλου να παιανίζει τον Απρίλιο του 1951 στους δρόμους της πόλης (στην πρώτη φωτογραφία η φιλαρμονική βρίσκεται στην Ακτή Μιαούλη) την ημέρα των εγκαινίων.
Η ιστορία ίδρυσης Αμερικανικής βιβλιοθήκης στον Πειραιά
Μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου ο ελληνικός λαός βρισκόταν σε πλήρη εξαθλίωση. Είχε χάσει την περιουσία του, το κράτος στερείτο υλικοτεχνικής υποδομής με την βιομηχανία, το εμπόριο και τις συγκοινωνίες να έχουν νεκρωθεί παντελώς. Ακολούθησε ο εμφύλιος που αύξανε το φόβο για το μέλλον και δημιουργούσε ακόμα μεγαλύτερες ανασφάλειες.
Η πολιτική που εφάρμοσε ο Πρόεδρος των Η.Π.Α. Χάρρυ Τρούμαν, στις αρχές του 1947, προέβλεπε την βοήθεια στρατιωτικής και οικονομικής βοήθειας προς την Τουρκία και την Ελλάδα και έμεινε γνωστή ως “Δόγμα Τρούμαν”. Προς εφαρμογή του Δόγματος Τρούμαν άρχισε η παροχή βοήθειας προς την Ελλάδα να λειτουργεί μέσω της Αμερικανικής Αποστολής (AMAG) με τα πρώτα πλοία να εισέρχονται στο λιμάνι του Πειραιά τον Ιούλιο του 1947.
Έναν ακριβώς μήνα νωρίτερα, τον Ιούνιο του 1947, ο Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών Τζορτζ Μάρσαλ ανήγγειλε την πρόθεση των ΗΠΑ να βοηθήσουν την ανόρθωση της Ευρώπης, με το γνωστό σχέδιο Μάρσαλ. Έτσι άρχισε η συστηματική παροχή όχι μόνο στρατιωτικού εξοπλισμού και οικονομικής βοήθειας, όπως το Δόγμα Τρούμαν προέβλεπε, αλλά και με την παροχή υλικών προς κάλυψη κάθε ανάγκης από άλογα Μεξικού έως έτοιμες παιδικές χαρές για τις πόλεις.
Η Αμερικανική αποστολή διοίκησης και συντονισμού αυτής της προσπάθειας από τον Ιούλιο του 1947 είχε εγκατασταθεί στην Ελλάδα καταγράφοντας τις ελλείψεις και τις ανάγκες του ελληνικού κράτους.
Φυσικά η αμερικανική αποστολή όφειλε να καλύψει πρώτα τις επείγουσες ανάγκες του πληθυσμού που πεινούσε, κρύωνε και στερείτο ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Χρόνο με το χρόνο διαρκώς οι εφημερίδες ανήγγειλαν την ίδρυση κάποιας υπηρεσίας ή ενός φορέα που είχε συσταθεί με την επίβλεψη και βοήθεια της αμερικανικής βοήθειας. Στα πλαίσια αυτά έφτασε κάποτε και η σειρά ίδρυσης Αμερικανικής Βιβλιοθήκης στον Πειραιά.
Από τον Απρίλιο του 1951 άρχισε στον Πειραιά να λειτουργεί το λεγόμενο “Αμερικανικό Κέντρο Πειραιώς” υπό την διεύθυνση ενός Έλληνα, του Γεωργίου Παππά. Το Αμερικανικό Κέντρο αποτελούσε τμήμα της Αμερικανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών και είχε σκοπό τη σύσφιξη των σχέσεων φιλίας μεταξύ Αμερικανικού και ελληνικού λαού. Στην Ελλάδα δρούσε την ίδια περίοδο και μια ακόμα ξένη αποστολή με δανειστική βιβλιοθήκη, αυτή του Βρετανικού Συμβουλίου αλλά με έδρα μόνο την Αθήνα.
Στον Πειραιά αν και έφερε την επωνυμία “Αμερικανικό Κέντρο” επρόκειτο για Αμερικανική βιβλιοθήκη αφού είχε διαμορφωθεί σε μια αίθουσα υπό τύπον αναγνωστηρίου μέσα στο Δημοτικό Θέατρο όπου τότε λειτουργούσε και η Δημοτική Βιβλιοθήκη Πειραιά.
Το κύριο όμως τμήμα του “Αμερικανικού Κέντρου” λειτουργούσε στην Πλατεία Κοραή που τον Αύγουστο του 1954 μετονομάστηκε σε Πλατεία Τσώρτσιλ. Στην Πλατεία Τσώρτσιλ αρ. 29 που τότε βρισκόταν το κτήριο της Επαγγελματικής και Οικοκυρικής Σχολής του Δήμου Πειραιά βρισκόταν η έδρα του Αμερικανικού Κέντρου Πειραιά. Στην ίδια θέση σήμερα βρίσκεται το κτήριο του Δημαρχιακού Μεγάρου Πειραιά!
Το αναγνωστήριο του Αμερικανικού Κέντρου μαζί με το αναγνωστήριο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Πειραιώς αποτελούσαν τις δύο μοναδικές λύσεις για τους νέους της μεταπολεμικής εποχής που ήταν φοιτητές, σπουδαστές και μαθητές αφού τα βιβλία εκείνη την περίοδο αποτελούσαν σπάνιο είδος. Οι Πειραιώτες έσπευδαν να μελετήσουν και σύμφωνα με την απογραφή δύο ετών αργότερα, δηλαδή του 1953, το είχαν επισκεφθεί 20.000 άτομα!
Το Αμερικανικό Κέντρο διέθετε φυσικά δανειστική βιβλιοθήκη με βιβλία στην αγγλική γλώσσα τεχνικά, ιστορικά, εγκυκλοπαιδικά, φιλολογικά κ.α. Αν ο αναγνώστης δεν έβρισκε κάποιο βιβλίο του το έφερναν την επομένη ημέρα από το Αμερικανικό Κέντρο Αθηνών που έδρευε στην οδό Σταδίου 29. Κάθε χρόνο ο δανεισμός βιβλίων στα αγγλικά ξεπερνούσε τις 10.000!
Ένα μικρό τμήμα της Αμερικανικής βιβλιοθήκης στον Πειραιά είχε ειδική βιβλιογραφία με πληροφορίες για κάθε πόλη των Ηνωμένων Πολιτειών αλλά και με διευθύνσεις ανά πόλη των ομογενειακών ενώσεων της Αμερικής, όπως ονοματεπώνυμα Ελλήνων και εργοστασίων που ανήκαν σε ομογενείς ή που διατηρούσαν γραφεία εύρεσης εργασίας. Γίνεται αντιληπτό πως το τμήμα αυτό απευθυνόταν ειδικά στους υποψήφιους μετανάστες.
Συχνά το Αμερικανικό Κέντρο πραγματοποιούσε κινηματογραφικές προβολές ταινιών που παρακολουθούσαν διάφορα σχολεία, οργανώσεις, νυκτερινές τεχνικές σχολές κ.α. Στα πλαίσια αυτά πραγματοποιούνταν και ειδικές προβολές όπως στο προσωπικό των δύο νοσοκομείων του Πειραιά Τζανείου και Σαπόρτα για θέματα υγιεινής ή του Οδοντιατρικού Συλλόγου Πειραιά που οργάνωνε στο Αμερικανικό Κέντρο προβολές ενδιαφέροντος των μελών του. Τα καλοκαίρια το Αμερικανικό Κέντρο οργάνωνε προβολές στις συνοικίες του Πειραιά και το πρόγραμμά του ήταν γνωστό αφού έμενε το ίδιο για χρόνια.
- Κάθε Δευτέρα στον Άγιο Γιάννη τον Ρέντη,
- κάθε Τρίτη στην Δραπετσώνα,
- την Τετάρτη στη Νέα Καλλίπολη,
- την Πέμπτη στην Οσία Ξένη της Κοκκινιάς,
- την Παρασκευή στην Ανάσταση και
- το Σάββατο στα Γερμανικά.
Υπολογίζεται πως κάθε χρόνο παρακολουθούσαν τις προβολές αυτές 300.000 άτομα! Εκτός από τις γειτονιές του Πειραιά προβολές πραγματοποιούταν και στα τρία πλοία των Μεσογειακών γραμμών του Τυπάλδου.
Εκτός από δανεισμό βιβλίων, κινηματογραφικές προβολές το “Αμερικανικό Κέντρο” διοργάνωνε για την πρώτη τάξη του Γυμνασίου μαθήματα Αγγλικής τρεις φορές την εβδομάδα. Τα μαθήματα όμως γίνονταν με δίδακτρα ύψους 30.000 δραχμών τον μήνα.
Όταν κατά καιρούς κατέπλεε ο Έκτος στόλος στον Φαληρικό όρμο η επίσκεψη στις διάφορες μονάδες του γινόταν μέσω αδειών επισκέψεων που εξέδιδε το Αμερικανικό Κέντρο Πειραιά.
Το Αμερικανικό Κέντρο Πειραιώς ανέστειλε τη λειτουργία του λόγω του δυσμενούς κλίματος που είχε διαμορφωθεί κατά της Αμερικανικής κυβέρνησης ύστερα από την πτώση της Χούντας.
