του Στέφανου Μίλεση
Η γνωστή φωτογραφία της Αγγλοαμερικανικής Τράπεζας που περιφέρεται κατά καιρούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με την ένδειξη “Αγγλοαμερικανική τράπεζα στον Πειραιά το 1926” κρύβει μια ιστορία που αξίζει να καταγραφεί.
Όπως πολλές φορές στο παρελθόν έχω αναφέρει, οι φωτογράφοι συνέβαινε να απαθανατίζουν στιγμές που κάλυπταν τις ειδήσεις της εποχής. Έτσι και πίσω από την επιλογή του φωτογράφου Αριστείδη Λάιου (1871 – 1965) στον οποίο ανήκε η φωτογραφία αυτή κρύβεται η ιστορία εκείνης της ημέρας.
Στις 24 Ιανουαρίου 1926 ο Δικτάτορας Πάγκαλος αποφασίζει να κόψει τα χαρτονομίσματα τόσο στην αξία τους όσο και στην πραγματικότητα! Συγκεκριμένα έκοψε τα χαρτονομίσματα άνω των 50 δραχμών περίπου στη μέση και ελαφρώς προς τα δεξιά. Το αριστερό μέρος τους εξακολουθούσε να κυκλοφορεί “κολοβό” και στο 75% της αξίας του. Το δεξιό μικρότερο μέρος που αντιπροσώπευε το 25% της αξίας στην ουσία χανόταν αφού ο κάτοχος λάμβανε αντί αυτού μια υποσχετική (δηλαδή ομολογία) δεκαετούς διάρκειας …
Ουσιαστικά επρόκειτο για μια υποτίμηση κατά 25% όλων των ποσών που κατείχαν οι Έλληνες με τα χαμένα μέρη τους να δωρίζονται στο ελληνικό δημόσιο σε αυτόν τον πρωτοφανή τρόπο δανεισμού. Τα χρέη όμως παρέμεναν στην αρχική τους αξία! Έτσι έπρεπε να δώσεις περισσότερα χαρτονομίσματα για να καλύψεις για παράδειγμα την αξία μιας δόσης. “Μια μικρά θυσία του Ελληνικού λαού υπέρ πίστεως και πατρίδος”.
Φυσικά η περικοπή έλαβε την ονομασία “Αναγκαστικό Δάνειο” με τον κόσμο να διαμαρτύρεται χωρίς να ενδιαφέρει κανέναν κρατικό παράγοντα. Ξαφνικά μερικές ημέρες αργότερα και συγκεκριμένα στις 31 Ιανουαρίου 1926 εγκαινιάζεται υποκατάστημα στην Πλατεία Θεμιστοκλέους στον Πειραιά νέας τράπεζας με την επωνυμία “Αγγλοαμερικανική Τράπεζα” η οποία στα εγκαίνιά της παρουσία υψηλών πολιτειακών παραγόντων αναγγέλλει πως θα δεχθεί καταθέσεις ιδιωτών σε ακέραια χαρτονομίσματα. Υπόσχεται μάλιστα την κανονική απόδοση τόκου, σα να μην είχε προηγηθεί η μείωση του 25% της αξίας τους.
Τότε έγινε σωστός πανικός και αυτή την κατάσταση προσπάθησε να απαθανατίσει ο φωτογράφος Λάιος με τον κόσμο στο ισόγειο να περιμένει στην ουρά να καταθέσει τα χρήματά του για να τα σώσει. Την πρώτη ημέρα κατατέθηκαν στον Πειραιά 5 εκατομμύρια και την δεύτερη 3 εκατομμύρια.
Οι καταθέσεις αυτές έμειναν στην ιστορία ως “καταθέσεις ακεραίων”. Πίσω από τον εντυπωσιακό τίτλο “Αγγλοαμερικανική Τράπεζα” βρισκόταν η Τράπεζα Σάμου για αυτό και ίσως τη συναντήσουμε και με διπλή ονομασία. Στα εγκαίνια της τράπεζας παρέστη όλη η πολιτική ηγεσία δίνοντας έτσι την εντύπωση της εγκυρότητας και της νομιμότητας. Και αυτό θα έπρεπε να από μόνο του να προβληματίζει καθώς πώς είναι δυνατόν πανελληνίως τα χρήματα να υποτιμούνται κατά 25% εκτός από τη συγκεκριμένη τράπεζα!…
Η τράπεζα δεν άργησε να οδηγηθεί σε πτώχευση τρία χρόνια αργότερα (το 1929) αδυνατώντας να καταβάλλει πίσω τα χρήματα όλων εκείνων που έτρεχαν να τα γλυτώσουν από το κόψιμο του 25% της αξίας τους, χάνοντάς τα τελείως!….
Θα ακολουθήσουν για την Ελλάδα φυσικά μεγαλύτερες οικονομικές απάτες που επίσης “έφαγαν” τα χρήματα του απλού κόσμου και για τις οποίες ουδείς τιμωρήθηκε με πολιτικούς να παρίστανται ή να ενθαρρύνουν τον κόσμο σε “επενδύσεις”. Πάντως μια ακόμα απόδειξη διαφθοράς τοπικού και πανελλήνιου επιπέδου ήταν εκείνη την εποχή και η πώληση εκ μέρους του Δήμου Πειραιά της Πλατείας Θεμιστοκλέους προκειμένου να αποτραπεί η εγκατάσταση παραγκούχων προσφύγων που είχαν εγκατασταθεί σε αυτήν. Έτσι η Αγγλοαμερικανική Τράπεζα πτώχευσε αφού πρώτα είχε εισπράξει μεγάλα κεφάλαια ιδιωτών, η Πλατεία Θεμιστοκλέους πουλήθηκε ενώ η οδός Ομήρου που τότε έδρευε η Τράπεζα υφίσταται σήμερα ως Μακράς Στοάς. Όσο για την δεύτερη πλατεία όπου είχαν εγκατασταθεί πρόσφυγες που ο Δήμος επιθυμούσε να απομακρύνει αυτό επιτεύχθηκε τυχαία με δύο τυχαίες πυρκαγιές του 1929 και του 1937 από τις οποίες η Πλατεία Καραϊσκάκη απέκτησε τη μορφή που έχει μέχρι σήμερα.
