του Στέφανου Μίλεση
Ο κινηματογράφος ΦΑΝΤΑΖΙΟ στέκει εκεί έρημος και εγκαταλειμμένος δίπλα από το σχολείο που κάποτε τελείωσα, το Δεύτερο Γυμνάσιο Αρρένων Πειραιώς, που μετέπειτα ακολούθησε κι αυτό το γαϊτανάκι των μετονομασιών σχολείων, όπως συνέβη με τα περισσότερα σχολεία στον Πειραιά. Ωστόσο στα πρώιμα παιδικά μου καλοκαίρια πρόλαβα να κάτσω στις καρέκλες του ΦΑΝΤΑΖΙΟ, εκείνες με τα μπλε καλώδια τυλιγμένα γύρω από σιδερένιο σκελετό, που διόλου δεν ενοχλούσαν ούτε το σώμα μου μα ούτε την αισθητική μου.
Η αλήθεια είναι πως όσα χρόνια αρθρογραφούσα στο προσωπικό μου ιστολόγιο δεν είχα γράψει κάτι για τον συγκεκριμένο κινηματογράφο, καθώς η ιστορία του είχε να κάνει περισσότερο με προσωπικές μου αναμνήσεις. Για τα γεγονότα που θα μπορούσε κάποιος να τα χαρακτηρίσει ιστορικά όσον αφορά τον κινηματογράφο είχα αναφερθεί σε άλλες αναρτήσεις. Όμως η συζήτηση περί αυτού τον τελευταίο καιρό με ώθησε να γράψω για την ιστορία του. Δεν έχω όμως πρόθεση να φτάσω μέχρι σήμερα και να εκφέρω την άποψή μου καθώς ιστορία είναι το παρελθόν και ως τέτοιο θεωρώ τουλάχιστον κάποιο γεγονός που έχει συμβεί 20, 30 χρόνια πριν. Άλλωστε δεν είναι του χαρακτήρα μου να στήνω δικαστήρια κατηγορώντας τον οποιοδήποτε, για τη σημερινή κατάσταση της πόλης, όταν μάλιστα αυτός έχει δοκιμαστεί σε εκλογική διαδικασία και έχει πλειοψηφήσει. Δεν αρμόζει στο ήθος και στην αισθητική μου να επιτίθεμαι, καθώς πιστεύω πως η ιστοριογραφία αποτελεί το μοναδικό πεδίο που πρέπει να μένει μακριά από διενέξεις και αντιπαλότητες αν επιθυμεί να είναι αντικειμενική. Όπως είπε ο George Eliot “είμαι αντίθετος σε κάθε κατηγορηματικό συμπέρασμα”.
Ο θερινός κινηματογράφος ΦΑΝΤΑΖΙΟ άρχισε τη λειτουργία στις 11 Ιουνίου του 1938 ημέρα Σάββατο. Η επωνυμία του ήταν ήδη διαδεδομένη στην εποχή του. Είχε βλέπετε προηγηθεί η κυκλοφορία ομότιτλου περιοδικού από τα μέσα της δεκαετίας του ’20 που είχε αγαπηθεί από τους αναγνώστες έχοντας αποκτήσει δημοφιλία και αναγνωρισιμότητα.
Ο Κινηματογράφος καταλάμβανε έκταση 445 περίπου τ.μ. έχοντας την κεντρική του θύρα επί της λεωφόρου Αφεντούλη 7 ενώ μια διπλή θύρα εξόδου των θεατών βρισκόταν επί της οδού Καραΐσκου 219 για αυτό άλλωστε και εμφανίζεται στις καταχωρήσεις με διπλή διεύθυνση.
Καθώς οικοδομήθηκε την δεκαετία του 1930 το κτίσμα του κινηματογράφου που έφερε τον θάλαμο προβολής με τα εκδοτήρια έφερε αυτό το χαρακτηριστικό ρυθμό δόμησης του μεσοπολέμου. Αυτός ο θάλαμος είναι και ο μόνος που έχει απομείνει σήμερα με την είσοδο και το εκδοτήριο εισιτηρίων στο κάτω μέρος του καταλαμβάνοντας εμβαδόν 27.30 τ.μ.
Στις εφημερίδες πέραν των τίτλων των ταινιών που ο θερινός κινηματογράφος κάθε φορά ανέβαζε, σπάνια υπήρχε κάποια άλλη αναφορά περί της ύπαρξής του. Μονάχα δύο φορές προσωπικά βρήκα να αναφέρεται και οι δύο αναφορές είχαν να κάνουν με κάτι διαφορετικό κι αυτές ήταν πολεμικά επεισόδια!….
Η πρώτη αναφορά περί του κινηματογράφου ΦΑΝΤΑΖΙΟ αφορούσε στον ιταλικό βομβαρδισμό του Νοεμβρίου του 1940 όταν μια βόμβα των Ιταλών ξέφυγε από το βασικό σημείο στόχευσης, που ήταν η λαϊκή αγορά της Πλατείας Πηγάδας και έπεσε στην λεωφόρο Αφεντούλη λίγα μέτρα πιο κάτω από αυτόν. Συνέβη η βόμβα να πέσει στο δεύτερο σπίτι που διατηρούσε ο τότε Δήμαρχος Πειραιά ο ο Μιχάλης Μανούσκος. Η κύρια κατοικία του βρισκόταν στη λεωφόρο Φαλήρου (σημερινή Λεωφόρο Παπαναστασίου) στην Καστέλλα αλλά διατηρούσε και μια μικρή οικία στην Λ. Αφεντούλη.
Το δεύτερο περιστατικό συνέβη το 1944 όταν Ινδοί και Γκούργκας (Νεπαλέζοι) στρατιώτες της Ινδικής Ταξιαρχίας που είχαν κληθεί να επιχειρήσουν στον Πειραιά στα επεισόδια των Δεκεμβριανών και που εγκαταστάθηκαν στο παλαιό κτήριο του Δευτέρου Γυμνασίου Πειραιώς. Αυτοί από την διπλή θύρα του ΦΑΝΤΑΖΙΟ στην οδό Καραΐσκου έβαλαν όλα τα οχήματά τους μετατρέποντας την πλατεία του κινηματογράφου σε χώρο φύλαξης στρατιωτικού υλικού. Αυτή η μετατροπή μέρους της ινδικής ταξιαρχίας ενός κινηματογράφου σε χώρο στάθμευσης φαντάζει κάπως προφητική αφού και σήμερα ο χώρος έχει προταθεί για ανάλογη χρήση!…
Ο κινηματογράφος ΦΑΝΤΑΖΙΟ πέρα από τις δύο αυτές αναφορές που κατέγραψα, λειτούργησε τα καλοκαίρια από το 1938 μέχρι το 1972 οπότε έκλεισε οριστικά. Ως χώρος ιδιοκτησιακά ανήκει στον Ι.Ν. Αγίου Σπυρίδωνα Πειραιώς. Καμία αμφισβήτηση δεν υφίσταται ως προς το ιδιοκτησιακό του καθεστώς το οποίο είναι ξεκάθαρο. Κάποτε ο θάλαμος προβολής με το εκδοτήριο εισόδου αποτελούσαν ενιαίο σύνολο μαζί με τον τοίχο που κύκλωνε ολόγυρα την έκταση με δώδεκα κολώνες κατά μήκος της οδού Καραΐσκου που κατέληγαν σε διπλή θύρα εξόδου των θεατών μετά το πέρας της παράστασης για την οποία ήδη αναφερθήκαμε.
Στον Πειραιά εκτός από το ΦΑΝΤΑΖΙΟ δεκάδες άλλοι θερινοί κινηματογράφοι υπήρχαν που σταδιακά εξαφανίστηκαν συνήθως για να γίνουν πολυκατοικίες. Το ΦΑΝΤΑΖΙΟ καθώς έτυχε να γλυτώσει από τη λαίλαπα των κατεδαφίσεων με τα χρόνια απέκτησε την αξία του ως τόπος αναμνήσεων και σύνδεσης των κατοίκων με το παρελθόν.
Η τύχη του εν λόγω κινηματογράφου αποτέλεσε για πρώτη φορά θέμα συζητήσεων από το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά στη συνεδρίαση της 30ης Ιουνίου 1992 όταν Δήμαρχος ήταν ο Στέλιος Λογοθέτης. Το θέμα του ΦΑΝΤΑΖΙΟ τέθηκε ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ από τον Κώστα Κωσταράκο προ συζήτηση ως επείγον προ ημερησίας διατάξεως.
Αιτία στάθηκε η πρόθεση της Διεύθυνσης νεότερων μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού να προβεί στον αποχαρακτηρισμό του κινηματογράφου και την εξαίρεσή του από μια απόφαση που χαρακτήριζε τότε όλους τους θερινούς κινηματογράφους ως ιδιαίτερους τόπους μνήμης. Τότε ο Κώστας Κωσταράκος (πρώην αντιδήμαρχος πολιτισμού που έφυγε από τη ζωή στις 26 Μαρτίου 1999 και προς τιμή του οποίου το 2006 ο Δήμαρχος Χρήστος Αγραπίδης μετέτρεψε τις παλιές αποθήκες της Achaia Clauss επί των οδών Θήρας και Μαντινείας σε πολιτιστικό χώρο), έλαβε το λόγο και ζήτησε να αποτραπεί ο αποχαρακτηρισμός του. Παραθέτω τα λόγια του Κωσταράκου όπως ακριβώς καταγράφονται στο πρακτικό του Δήμου:
Κάποιοι έλαβαν τότε αντίθετη θέση στο Δημοτικό Συμβούλιο λέγοντας ο χώρος αποτελούσε εστία μόλυνσης και εγκατάλειψης και δικαίως θα έπρεπε η εκκλησία να τον αξιοποιήσει, εκτός κι αν ο Δήμος τον αγόραζε και τον αξιοποιούσε διαφορετικά.
Να αναφερθεί πως το 1992 που γινόταν η συζήτηση αυτή στο Δημοτικό Συμβούλιο ο προαύλιος χώρος του κινηματογράφου είχε μετατραπεί σε αποθήκη ξυλείας. Σε κάθε περίπτωση μετά από συζήτηση αποφασίστηκε ΟΜΟΦΩΝΑ (απόφαση 391/1992) να γίνει αναβολή αποχαρακτηρισμού της έκτασης στο υπουργείο Πολιτισμού μέχρι να βρεθεί μελλοντικά λύση.
Το 1995 το υπουργείο πολιτισμού με ιδιαίτερη απόφαση χαρακτήρισε τον συγκεκριμένο κινηματογράφο ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΦΕΚ Β’ 741/28-8-1995) καθώς αποτελεί “αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αρχιτεκτονικής θερινού κινηματογράφου του μεσοπολέμου”.
Ακολούθησε απόφαση από το ΥΠΕΧΩΔΕ το 1997 (ΦΕΚ Δ’ – 648/25 Ιουλίου 1997) που χαρακτήριζε 47 θερινούς κινηματογράφους του Λεκανοπεδίου Αττικής διατηρητέους θέτοντας ειδικούς όρους δόμησης. Το ΦΑΝΤΑΖΙΟ βρισκόταν στον αριθμό 31 της κατάστασης αυτής. Ως διατηρητέο στην εν λόγω απόφαση θεωρείται το σύνολο του κτίσματος δηλαδή οθόνη, εκδοτήρια εισιτηρίων, αίθουσα μηχανημάτων, εξώστες κ.ο.κ.
Όμως το ΥΠΕΧΩΔΕ το 2000 με άλλη απόφαση που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Δ’ 205/6 Απριλίου 2000 επέτρεπε την κατασκευή υπόγειου γκαράζ με ισόγειο χώρο κοινωνικών εκδηλώσεων κάτω όμως από τον κινηματογράφο ΦΑΝΤΑΖΙΟ. Σύμφωνα με το σχέδιο που συνόδευε το ΦΕΚ της απόφασης προβλεπόταν κατασκευή νέου θερινού κινηματογράφου με υπερύψωση του δαπέδου του στα 2.50 μέτρα.
Με τον τρόπο αυτό ο θάλαμος προβολής με τα εκδοτήρια και την είσοδο που μέχρι σήμερα διασώζονται θα παρέμεναν τα ίδια ενσωματωμένα στο νέο κινηματογράφο. Το γκαράζ δύο ορόφων με την αίθουσα εκδηλώσεων θα βρίσκονταν κάτω από τον θερινό.
Η ιστορία φυσικά με το ΦΑΝΤΑΖΙΟ δεν τελείωσε με το σχέδιο του 2000 αλλά συνεχίστηκε κι αργότερα με κινητοποιήσεις, προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας, διαλόγους και αντιλόγους που δεν είναι αρμοδιότητα του παρόντος ιστοτόπου να καταγράψει. Ο κινηματογράφος ΦΑΝΤΑΖΙΟ είναι ένα ακόμα οικοδόμημα ανάμεσα στα εκατοντάδες που στέκουν έρημα και εγκαταλειμμένα, διάσπαρτα στον Πειραιά που καίγονται ή που πέφτουν μόνα τους παίρνοντας εκδίκηση για όσα πράξαμε λανθασμένα ή για όσα δεν πράξαμε τόσα χρόνια.
