του Στέφανου Μίλεση
Η έναρξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου προσέφερε λαμπρό πεδίο πλουτισμού σε πολλά άτομα που δεν είχαν καμία σχέση με το χώρο της ναυτιλίας ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Έσπευσαν να ασχοληθούν με αυτήν για να επωφεληθούν από τα μεγάλα κέρδη της πολεμικής περιόδου. Ένας τέτοιο άτομο ήταν και ο Τσαρλς Μορς ο οποίος μόλις αποφυλακίστηκε από την φυλακή της Ατλάντα συγκέντρωσε γύρω του ανθρώπους με ύποπτο παρελθόν.
Η ναυτική εταιρεία του αποφυλακισμένου
Ο Μορς είχε πριν από τη φυλάκισή του συστήσει με τα ίδια άτομα, μια εταιρεία γενικού εμπορίου με την επωνυμία ΚΟΝΤΙΝΕΝΤΑΛ ΤΡΕΝΤΙΝΓΚ ΚΟΜΠΑΝΥ. Οι συνεργάτες του λάμβαναν, ύστερα από πέντε χρόνια, μια ειδοποίηση -τόσο διήρκεσε η φυλάκιση του Μορς- να συστήσουν μια άλλη εταιρεία ναυτική αυτή τη φορά. Η εταιρεία που ιδρύθηκε έφερε την ονομασία ΑΤΜΟΠΛΟΪΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ η οποία έσπευσε να αγοράσει ένα παλαιό εμπορικό ατμόπλοιο κατασκευής του 1874 το οποίο αμέσως μετονόμασε, δίνοντάς του την ίδια ονομασία με την εταιρεία, δηλαδή ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ.
Το αμερικανικό εμπορικό ατμόπλοιο ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ανήκε μέχρι τότε στην εταιρεία Κρόμγουελ και με το όνομα ΧΩΔΣΟΝ κι εκτελούσε αποκλειστικά ταξίδια κοντινών αποστάσεων. Τα κέρδη όμως που υπήρχαν στην ναυτιλία εκείνη την περίοδο αφορούσαν πλοία που εκτελούσαν υπερατλαντικά ταξίδια. Μισθώνονταν απευθείας από εμπλεκόμενες στον πόλεμο κυβερνήσεις, προεισπράττοντας τα χρήματα του δρομολογίου που θα εκτελούσαν λόγω του πολεμικού κινδύνου. Αλλά και στην τορπιλισμού από γερμανικά υποβρύχια, οι ναυτικές εταιρείες ξανά δεν έχαναν αφού εισέπρατταν μεγάλες χρηματικές αποζημιώσεις από τις ασφαλιστικές.
Έτσι ο Τσαρλς Μορς με τα μέλη εταιρείας που είχε συστήσει έπρεπε να καταφέρουν να δρομολογήσουν το παλαιό ατμοπλοϊκό σε γραμμή ατλαντικού για την οποία όμως όφειλαν πρώτα να διαθέτουν πιστοποιητικό καταλληλόλητας. Το έγγραφο το οποίο εξασφάλιζε τη δρομολόγηση του πλοίου ήταν φυσικά πλαστό και εμφάνιζε ως αρμόδια αρχή τη ναυτική επιθεώρηση της Βαλτιμόρης.
Μέλη του πληρώματος το εγκαταλείπουν μόλις βλέπουν την κατάσταση του πλοίου
Στις 18 Ιανουαρίου 1916 το ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ απέπλευσε από τη Νέα Υόρκη με προορισμό το Λούισμπουργκ της Νέας Σκωτίας για να ανθρακεύσει και να εκτελέσει στη συνέχεια το πρώτο υπερατλαντικό ταξίδι προς το λιμάνι του Αρχάγγελου στην Ρωσία. Από την Νέα Υόρκη είχε ναυτολογηθεί και το πλήρωμά του το οποίο με ανησυχία έβλεπε πως το πλοίο ήταν τελείως ακατάλληλο ακόμα και για εκτέλεση δρομολογίων κοντινών αποστάσεων. Ήδη από το λιμάνι της Νέας Υόρκης ο πρώτος μηχανικός εγκατέλειψε το πλοίο αμέσως μετά την επιβίβασή του, ενώ μόλις το πλοίο έπιασε στο λιμάνι του Λούισμπουργκ ένας επίσης ναύτης έφυγε. Το πλοίο βρισκόταν σε πραγματικά άθλια κατάσταση.
Το πλοίο μόλις έφυγε από το λιμάνι της Νέας Σκωτίας κανείς ξανά δεν άκουσε για αυτό. Χάθηκε για πάντα μαζί με τα 33 μέλη του πληρώματός του!… Αυτό όμως τότε δεν ήταν ασυνήθιστο, καθώς όχι μόνο εμπορικά πλοία, αλλά και πολεμικά, χάνονταν χωρίς να αφήσουν ίχνη στην Βόρεια Θάλασσα από την δράση του εχθρού. Για αυτό και οι εταιρείες την εποχή εκείνη προπληρώνονταν από τις κυβερνήσεις για τις οποίες θα εκτελούσαν τη μεταφορά. Άλλωστε αυτό ήταν και το σχέδιο του Τσαρλς Μορς, να πάρει δηλαδή τα χρήματα από την Ρωσική Κυβέρνηση όπως πραγματικά είχε κάνει.
Η απώλεια του πλοίου μια ασήμαντη λεπτομέρεια του πολέμου…
Η εξαφάνιση του ατμόπλοιου ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ με τα 33 μέλη του πληρώματός του, φάνταζε ως μια ασήμαντη λεπτομέρεια, μπροστά στα εκατομμύρια των στρατιωτών που καθημερινά χάνονταν στα χαρακώματα της Γαλλίας.
Ένα μόλις μήνα μετά το ναυάγιο, τον Φεβρουάριο του 1916, ο Ρόμπερτ Μίλερ ένας αγρότης που ζούσε στα Νησιά Orkney (Οι νήσοι του αρχιπελάγους των Ορκάδων βρίσκονται στις βόρειες ακτές της Σκωτίας) ενώ περπατούσε στην παραλία είδε μια πράσινη φιάλη να ξεβράζεται από τη θάλασσα στην ακτή. Προς μεγάλη του έκπληξη, αφού τη μάζεψε από την θάλασσα, είδε πως εντός αυτής υπήρχαν τυλιγμένα σε ρολό έγγραφα! Αμέσως έσπασε την φιάλη σε έναν βράχο και τα απελευθέρωσε. Είδε πως επρόκειτο για εννέα χειρόγραφα γραμμένα στα ισπανικά ενώ υπήρχαν και μερικά ανάμεσά τους γραμμένα στα αγγλικά. Από ένα αγγλικό χειρόγραφο διάβασε:
“Βυθιζόμαστε με το ατμόπλοιο ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ εντός μισής ώρας. Τελευταία έκκληση προς βοήθεια. Ειδοποιήσατε τον Δανιήλ Γουάτσον, 5005 Γουέστ, 10η οδός, Ώστιν, Τέξας. Μπομπ Γουάτσον, ο αγαπημένος του γιος”.
Ο Μίλερ παρέδωσε τα χειρόγραφα στο Βασιλικό Σταθμό του Όρκνεϋ όπου αμέσως μετέφρασαν και τα ισπανικά χειρόγραφα με διαφορετικά μηνύματα όπως: “Έχουμε εγκαταλειφθεί στο μέσω του ωκεανού”, “Υπήρχε μέσον να σωθούμε όλοι αν δεν ήταν το σφάλμα εκείνου” ή “ζητούμε εκδίκηση”. Κάποιο χειρόγραφο βοηθούσε περισσότερο στην κατανόηση καθώς ήταν πιο συγκεκριμένο:
“Είμαι ο Μιγκέλ Ιγνάλ από την Βαλένθια ναυαγός του ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΥ εκ Νέας Υόρκης. Γεια σου Τερεσίν, ζητώ τη συγχώρεσή στου. Ο τάφος μου είναι πλέον στην θάλασσα…Εκδίκηση ζητώ”.
Το πιο ξεκάθαρο όμως ήταν ένα ακόμα γραμμένο στα αγγλικά “Φίλοι, όσοι ενδιαφέρεστε. Βυθιζόμαστε στο μέσω του ωκεανού και ο πλοίαρχος μας έχει εγκαταλείψει. Ο τροφοδότης του πλοίου Τζωρτζ Μάθιους”.
Η αγωγή της πονεμένης μάνας του ναύτη
Όλα τα χειρόγραφα παραδόθηκαν στον Αμερικανό Πρεσβευτή της Αγγλίας ο οποίος με τη σειρά του τα διαβίβασε στο υπουργείο των ναυτικών των ΗΠΑ στην Ουάσιγκτον. Κατά τη χρονική περίοδο που είχε περάσει από την βύθιση του ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΥ μέχρι την πληροφόρηση του υπουργείου των ναυτικών για τα χειρόγραφα που βρέθηκαν εκκρεμούσε μια αγωγή κατά της εταιρείας του Τσαρλς Μορς από την Αδελαΐδα Κούθβερτσον Νέλσον μητέρα του Τζαιημς ενός από τους ναυτικούς που έχασαν τη ζωή τους στο πλοίο. Όταν αρχικά ο Τσαρλς Μορς πληροφορήθηκε για την αγωγή της πονεμένης μάνας είχε μείνει αδιάφορος λέγοντας πως οι νεκροί δεν μιλούν και κυριότερο δεν καταθέτουν… Όμως η έρευνα που άρχισε να διεξάγεται στη συνέχεια κινητοποίησε τους συγγενείς των θυμάτων που τους ώθησε να οργανωθούν και να σταθούν δίπλα την αρχική ενάγουσα.
Στο δικαστήριο που ακολούθησε η Αδελαΐδα έχοντας στο πλευρό της πλέον τα χειρόγραφα του μπουκαλιού που βρέθηκε στα νησιά της Σκωτίας κατάφερε να κερδίσει την δίκη εισπράττοντας 20 χιλιάδες δολάρια αποζημίωση. Το ίδιο συνέβη και με τις άλλες οικογένειες των θυμάτων. Στις δίκες αυτές αποδείχθηκε επίσης πως ουδέποτε είχε εκδοθεί άδεια από νηογνώμονα για τέτοια ταξίδια και πως αυτή που διέθετε το ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ήταν πλαστή.
Η εκδίκηση των νεκρών ήρθε με τη μορφή μιας φιάλης
Τότε έγιναν γνωστά στην δημοσιότητα των ΗΠΑ τρομερά στοιχεία για την κατάσταση του πλοίου! Απέδειξαν οι συγγενείς πως οι κατηγορούμενοι γνώριζαν εκ των προτέρων πως το πλοίο ήταν ακατάλληλο και κατεστραμμένο για αυτό και φρόντισαν να το ασφαλίσουν επιλέγοντας την υψηλότερη κατηγορία ασφαλίστρων ώστε να λάβουν μεγάλη αποζημίωση έχοντας σίγουρη τη βύθισή του. Οι κατηγορούμενοι όλοι οδηγήθηκαν ξανά στη φυλακή με ποινές ισόβιας κάθειρξης. Αποδείχθηκε πως το πλοίο δεν τορπιλίσθηκε αλλά βυθίστηκε από άγνωστη αιτία.
Η ενδεχόμενη κακοκαιρία ίσως να μη στάθηκε η αιτία του ναυαγίου αλλά η αφορμή καθώς η κατάσταση στην οποία βρισκόταν ήταν άθλια. Περιγραφές έδωσαν ο ναύτης και ο πρώτος μηχανικός που είχαν αποχωρίσει πριν από το ταξίδι.
Η εκδίκηση των πνιγμένων ναυτικών πραγματοποιήθηκε μέσω μιας μπουκάλας πεταμένης στη θάλασσα… αποδεικνύοντας πως μπορεί οι νεκροί να μη μιλούν αλλά… γράφουν. Το μήνυμα της φιάλης ήταν η καταδίκη των υπαιτίων.
