του Στέφανου Μίλεση
Στη σημερινή μας περιήγηση επιλέξαμε να οδοιπορήσουμε στη δύσκολη πλευρά του λόφου της Καστέλλας, στην βορινή, εκεί όπου ατέλειωτες σκάλες φέρουν ονομασίες δρόμων κατ’ ευφημισμό και μόνο (αφού κατά το μεγαλύτερο μέρος τους δεν είναι οδοί αλλά κλίμακες), ενώ άλλες ανώνυμες ενώνουν στενά σοκάκια σε διαφορετικά υψομετρικά επίπεδα, σχηματίζοντας ανάμεσα στα πλατώματα μικροπλατείες και ξέφωτα.
Μπορούμε να φανταστούμε τι συνέβαινε σε αυτό το τμήμα της κρητικής συνοικίας τις παλαιότερες εποχές, όταν τα αυτοκίνητα ήταν ακόμα απρόσιτα στους περισσότερους και η καθημερινότητα των κατοίκων περιλάμβανε διαρκή άνοδο και κάθοδο από απότομες κλίμακες με αμέτρητα σκαλοπάτια. Σε μια απόσταση 400 μόλις μέτρων (από Λ. Τζαβέλα έως την εκκλησία του Προφήτη Ηλία) ο λόφος ανεβαίνει σε ύψος 90 μέτρων!
Η σημερινή δόμηση της συνολικής επιφανείας της Καστέλλας, καθιστά τον λόφο “αόρατο” από την αρχική του βραχώδης και άγρια μορφή. Είναι δύσκολο να φανταστούμε το πόσο απότομος και πόσο τραχύς είναι σε κάποια σημεία του ο λόφος, τόσο ώστε από την προϊστορία ακόμα να χρησιμοποιηθεί ως “ακρόπολη”, ως φυσικό δηλαδή οχυρό προσφέροντας στρατηγικό πλεονέκτημα στους οχυρωμένους στην κορυφή του (βλέπε Μινύες).
Αλλά και στα μετέπειτα ιστορικά χρόνια ο λόφος της Καστέλλας προσέφερε πλήρης επόπτευση, σε όσους τον κατείχαν. Τεράστιο ήταν το στρατηγικό πλεονέκτημα που προσέφερε σε όσους κατείχαν τον λόφο της Καστέλλας, κατά τα έτη 1826 – 27, περίοδο που στην περιοχή του Πειραιά και των γύρω περιοχών του, έλαβαν χώρα σκληρές μάχες για την λύση της πολιορκίας των Ελλήνων που βρίσκονταν υπό πολιορκία εντός της Ακροπόλεως από τη στρατιά του Κιουταχή. Στην πιο άγρια και απότομη πλευρά του λόφου της Καστέλλας, τη βορεινή του δηλαδή πλευρά (και Β.Α.), είχαν βρεθεί να την υπερασπίζονται στη βάση του οι Κρήτες. Και η μοίρα που αρέσκεται να υφαίνει ιστορίες, έφερε και πάλι τους Κρήτες στον λόφο της Καστέλλας, χρόνια αργότερα, όχι για κάποια μάχη, αλλά για να οικοδομήσουν τις κατοικίες τους!
Η βορεινή πλευρά του λόφου έκτοτε οικοδομήθηκε τόσο, που σήμερα είναι αδύνατον να καταλάβει κάποιος το αδιάβατο αυτής της πλευράς και το απότομο της κλίσης της. Το καταλαβαίνει μόνο όταν κάποιος πεζός επιχειρεί να ανέβει τον λόφο από την Τζαβέλα με προορισμό τον Προφήτη Ηλία! Έχουμε συνηθίσει να ανεβαίνουμε σήμερα στον Προφήτη Ηλία από την Νότια και Νοτιοδυτική πλευρά του όπου δεσπόζει η Λεωφόρος Γεωργίου (όπως διαμορφώθηκε μετά τα έργα του προπολεμικού Δημάρχου Μιχάλη Μανούσκου) και την παράλληλη με αυτήν Ελευθερίου Βενιζέλου. Όμως η ανάβαση από την βόρεια πλευρά αποτελεί δύσκολο εγχείρημα για όποιον δεν είναι γυμνασμένος. Από την πλευρά εκείνη δεν υπάρχει κανένας δρόμος, καμία λεωφόρος που να εξασφαλίζει άνοδο.
Μετά τους πρώτους κάθετους δρόμους που τέμνουν την Τζαβέλα και συγκεκριμένα μετά την οδό θεάτρου, οι περισσότεροι δρόμοι καταλήγουν σε απότομες σκάλες! Σκάλες στην οδό Νεωρίων, σκάλες στην οδό Μιλτιάδου, σκάλες στην οδό Γεννάδιου, σκάλες στην οδό Τσακάλωφ, σκάλες στην οδό Βάμβα, σκάλες στην οδό Αλεξάνδρου, σκάλες στην οδό Ταγματάρχη Κόκκοτα, μέχρι που έρχεται λυτρωτικά η λεωφόρος Αλέξανδρου Παπαναστασίου για να δώσει λύση αφού πρόκειται για έναν περιφερειακό δρόμο που αγκαλιάζει τον λόφο γύρω από τη βάση του.
Ειδικά αν επιλέξει ο περιηγητής την οδό Τσακάλωφ, αν καταφέρει να περάσει τα πρώτα 100 περίπου σκαλοπάτια της, φτάνει στην οδό Σκρα όπου στρίβει ελάχιστα αριστερά, συνεχίζοντας την προσπάθειά του πάλι με 129 ακόμα σκαλοπάτια, που ανεβαίνουν φιδωτά σχηματίζοντας ενδιάμεσα εξώστες και απλώματα (που σήμερα έχουν διαμορφωθεί σε μικρές πλατείες). Από την οδό Νέστορος ξαναστρίβει αριστερά και πιάνει την Αρχιμήδους που με άλλα 70 περίπου σκαλοπάτια οδηγεί στην Ελευθερίου Βενιζέλου και μάλιστα προς την κορυφή της. Αν ο οδοιπόρος επιμείνει την πεζοπορία του στην Αρχιμήδους, θα οδηγηθεί στην κορυφή του λόφου, αφού το τέλος της βρίσκεται στο Bowling Centre.
Η διαδρομή από την Τζαβέλα στην κορυφή του λόφου μέσω των οδών Τσακάλωφ, κλίμακας Σκρα-Νέστορος και κλίμακας οδού Αρχιμήδους, αποτελείται από 300 περίπου σκαλοπάτια! Εάν ο αναβάτης επιλέξει την άνοδο από την διπλανή οδό Βάμβα τότε θα χρειαστεί απευθείας 250 σκαλοπάτια μέχρι την κορυφή της!…
Χαρακτηριστικό γνώρισμα του λόφου της Καστέλλας είναι ότι περιμετρικά αυτού υφίστανται περισσότερα από 2000 σκαλοπάτια προς εξυπηρέτηση των κατοίκων!
Όλη την διάρκεια της ανόδου και από τις δύο πλευρές των κλιμάκων δεσπόζουν αυλές και είσοδοι μονοκατοικιών, ενώ δεν είναι σπάνια τα αρχοντικά που προκαλούν θαυμασμό στον οδοιπόρο (ή καλύτερα στον αναβάτη) καθώς η ύπαρξή τους λόγω της θέσεώς τους δεν είναι ευρέως γνωστή παρά μονάχα στους κατοίκους της συνοικίας. Περιττό να σημειωθεί η θέα που απλώνεται σε μπαλκόνια και παράθυρα ιδιωτικών κατοικιών που δεν γνωρίζω αν μέχρι σήμερα συνεχίζουν να αποτελούν κατοικίες ανθρώπων κρητικής καταγωγής καθώς αφορούν μοναδικά ακίνητα που έλκονται από υψηλά εισοδήματα.
