Τα Χρωματουργεία Πειραιώς (ΧΡΩΠΕΙ)

του Στέφανου Μίλεση

Η Χρωματουργεία Πειραιώς (ΧΡΩΠΕΙ) ευρισκόταν στο Νέο Φάληρο στην Λεωφόρο Πειραιώς, έφεραν αρχικώς την επωνυμία “Σ.Α. ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ και ΣΙΑ”. Ιδρύθηκαν το 1883 από τον χημικό Σπυρίδωνα Οικονομίδη ή περισσότερο γνωστό ως Σπύλιο. Στο πλευρό του το 1887 στάθηκε και ο νεότερος αδελφός του Λεόντιος Οικονομίδης που επίσης ήταν χημικός. Είναι η εποχή που χημικοί που έχουν σπουδάσει στο εξωτερικό (κύρια Ελβετία και Γερμανία) έχουν επιστρέψει στην Ελλάδα με σκοπό την δημιουργία βιομηχανίας χρωμάτων και φαρμάκων. Η ΧΡΩΠΕΙ επεκτάθηκε μετά το τέλος του Α’ Π.Π. Στην παραγωγή φαρμάκων δημιουργώντας την ελληνική ασπιρίνη που ήταν ισάξια της γερμανικής και κόστιζε το ένα τέταρτο της τιμής της.

Ο ιδρυτής της ΧΡΩΠΕΙ Σπυρίδων Οικονομίδης

Ο Σπυρίδων Οικονομίδης αφού τελείωσε τις γυμνασιακές του σπουδές στην Πάτρα συνέχισε τις πανεπιστημιακές του στην Αθήνα και ύστερα στην Γερμανία και Γαλλία όπου είχε σταλθεί με υποτροφία κατά τα έτη 1876 – 1883. Επί μια τριετία (1881 – 1883) εργάστηκε ως χημικός και μάλιστα ιδιαίτερος βοηθός στον Αδόλφο Μπάγιερ που θεωρείται μέχρι και σήμερα ο βασιλιάς της χημικής επιστήμης. Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα ανέλαβε υφηγητής Πανεπιστημίου ενώ το 1892 ψηφίστηκε για τη θέση του καθηγητή που ουδέποτε όμως κατέλαβε καθώς πέθανε νεότατος σε ηλικία μόλις 40 ετών. Ο Σπύλιος Οικονομίδης θεωρήθηκε ο πατριάρχης της χημικής επιστήμης στην Ελλάδα, σκαπανέας της χημικής βιομηχανίας και ήταν από τους πρώτους που συνηγόρησε στη χρήση των λιπασμάτων στη γεωργική παραγωγή.

Ο αδελφός του ο Λεόντιος Οικονομίδης τελείωσε τις γυμνασιακές του σπουδές στην Αθήνα και τις ακαδημαϊκές του στο Μόναχο και στην Ζυρίχη. Επί δύο έτη εργάστηκε ως βοηθός στον χημικό Lunge. Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα το 1887 στράφηκε στο πλευρό του αδελφού του στη λειτουργία των Χρωματουργείων Πειραιώς. Οι Νικόλαος Κανελλόπουλος, Λεόντιος Οικονομίδης, Αλέξανδρος Ζαχαρίου και Λύσανδρος Χαρίλαος θα υπάρξουν συμφοιτητές στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης και θα σχηματίσουν μια ομάδα που θα γίνει γνωστή ως ο περίφημος «Κύκλος της Ζυρίχης» που θα αποτελέσει τον βασικό πυρήνα της ελληνικής βιομηχανίας, ενώ αμέσως μετά ο ίδιος κύκλος θα πρωτοστατήσει και στη σύσταση του Συνδέσμου Ελλήνων Βιομηχάνων.

Έτσι στηριζόμενος και στη συνεργασία που του προσέφερε ο “Κύκλος της Ζυρίχης” καταπιάστηκε και με άλλες δραστηριότητες ιδρύοντας βιομηχανίες Τσιμέντων, οξέων, λιπασμάτων, οινοπνευματοποιίας κ.ο.κ. Υπήρξε συνιδρυτής της Εταιρείας Οινοπνευματοποιίας Ελευσίνας, της Εταιρείας Τσιμέντων «ΤΙΤΑΝ», επίσης συνιδρυτής, πρωτεργάτης και διευθυντής της εταιρείας Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων, συνιδρυτής της Αγγειοπλαστικής Εταιρείας ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΣ. Διετέλεσε πρόεδρος της Λιμενικής επιτροπής Πειραιώς και πρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Βιομηχάνων και Βιοτεχνών. Αν και κλήθηκε να διδάξει στο Πανεπιστήμιο αλλά και να μετάσχει σε υπουργικά συμβούλια αρνήθηκε. Ανήκει και αυτός στους ιδρυτές της Ελληνικής βιομηχανίας.

Ο Λεόντιος Οικονομίδης που θα είναι η πραγματική δύναμη που θα ωθήσει τη ΧΡΩΠΕΙ σε άλλα επίπεδα.

Τα Χρωματουργεία Πειραιώς απασχολούσαν 500 εργάτες (σε κάποιες εποχές έφτασε και στους 1000) 12 χημικούς μηχανικούς και 3 πτυχιούχους μηχανουργούς. Η επιχείρηση διέθετε μια από τις πλουσιότερες βιβλιοθήκες αποτελούμενη από 3.500 βιβλία ειδικής συλλογής (με θεματολογία την επιστήμη της Χημείας). Στην Ελλάδα η μόνη βιβλιοθήκη που μπορούσε να συγκριθεί μαζί της ανήκε στο Ινστιτούτο Χημείας “Νικόλαος Κανελλόπουλος” στα Λιπάσματα (έτος ίδρυσης 1938).

Το εργοστάσιο διέθετε δική του υδροδότηση μέσω υδατόπυργου που είχε κατασκευάσει ο Αλέξανδρος Ζαχαρίου. Η κινητήρια δύναμης του εργοστασίου δινόταν από ατμομηχανές και πετρελαιομηχανές συνολικής δυνάμεως χιλίων περίπου ίππων. Για την κίνησή τους απαιτούνταν ετησίως 700.000 τόνοι κάρβουνα, 300.000 τόνοι πετρέλαιο. Τα χρώματα που η βιομηχανία αυτή παρήγαγε προορίζονταν μεταξύ άλλων και για βαφή μάλλινων και βαμβακερών υφασμάτων, για μεταξωτά, δέρματα που κατεργαζόταν η βυρσοδεψία, χρώματα για τάπητες, βερνίκια κ.α.

Τα χρωματουργεία Πειραιώς εισήγαγαν πρώτες ύλες από την Γερμανία αξίας 10 εκατομμυρίων δραχμών ετησίως και παρήγαγαν χρώματα τα οποία εξήγαγαν και στο εξωτερικό. Κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου τα Χρωματουργεία Πειραιώς παρήγαγαν χρώματα για λογαριασμό της Αγγλίας και των ΗΠΑ καθώς οι δικές τους αντίστοιχες βιομηχανικές μονάδες είχαν επιστρατευτεί.

Μια από τις επεκτάσεις της ΧΡΩΠΕΙ αφορούσε στην κατασκευή πάγου. Το παγοποιείο έφτασε να παράγει 60 τόνους το 24ωρο.

Το κεντρικό Μηχανοστάσιο δίπλα από το Παγοποιείο της ΧΡΩΠΕΙ

Μετά τον Α’ Π.Π. Τα Χρωματουργεία Πειραιώς επιδόθηκαν και στην κατασκευή φαρμάκων όπως ασπιρίνης. Η ελληνική ασπιρίνη που καλείτο σαλοξίνη ήταν εφάμιλλη της γερμανικής που παρήγαγε η εταιρεία Μπάγερν καθόσον ο Σπυρίδων Οικονομίδης διετέλεσε ο προσωπικός βοηθός του Αδόλφου Μπάγερν. Η ασπιρίνη κόστιζε στον Έλληνα 20 δραχμές για να αγοράσει τη συσκευασία των 20 δισκίων ενώ η ελληνική σαλοξίνη κόστιζε 4,5 δραχμές για τα χρωματουργεία και μαζί με το φόρο και το κέρδος των φαρμακοποιών έφτανε τις 8 δραχμές.

Η ΧΡΩΠΕΙ παρήγαγε επίσης καθαρτικά, οξυγονούχο ύδωρ, υδρόφιλο βαμβάκι, αμμωνία, ανθρακικό και θειώδες οξύ, θειώδη και θειϊκά άλατα.

Σπουδαίες προσωπικότητες που συνετέλεσαν στην ανάπτυξή της ήταν επίσης οι Κλεομένης Οικονομίδης, Χαρίλαος Οικονομίδης, Μέγας Οικονομίδης, Παναγιώτης Οικονομίδης, Αχιλλεύς Καραμεσίνης, Σωτήριος Σοφιανόπουλος, Ευκλείδης Σακελλάριος, Κωνσταντίνος Σακελλαριάδης.

Στις ανωτέρω φωτογραφίες απεικονίζονται μέλη της οικογένειας Οικονομίδη που εργάστηκαν στη ΧΡΩΠΕΙ.

Πρώτος από αριστερά ο Κλεομένης Οικονομίδης διετέλεσε Διευθύνων Σύμβουλος ενώ υπήρξε και πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιώς επί διετία.
Ο Χαρίλαος Οικονομίδης
Ο Μέγας Οικονομίδης
Ο Παναγιώτης Οικονομίδης ο οποίος πέθανε από ανίατη νόσο σε νεαρή ηλικία.

Στις ανωτέρω φωτογραφίες απεικονίζονται σημαντικά στελέχη της επιχείρησης όπως:

Πρώτος από αριστερά ο Αχιλλέας Καραμεσίνης, απόφοιτος της πρώτης Εμπορικής Ακαδημίας στον Πειραιά του Όθωνα Ρουσσόπουλου. Υπήρξε ο πρώτος χημικός βαφέας στην Ελλάδα (κολορίστας).
Σωτήριος Σοφιανόπουλος με ακαδημαϊκές σπουδές στο Μόναχο
Ευκλείδης Σακελλάριος, Πειραιώτης και εφευρέτης που του προτάθηκαν θέσεις σε μεγάλες μονάδες στην Γερμανία τις οποίες αρνήθηκε προκειμένου να εργαστεί στη ΧΡΩΠΕΙ.
Κωνσταντίνος Σακελλαριάδης, επίσης απόφοιτος της Ακαδημίας του Όθωνος Ρουσσόπουλου στον Πειραιά.

Το 1950, θα περάσει στην αποκλειστική διαχείριση του Σ. Σοφιανόπουλου που θα τερματίσει την παραγωγή χρωμάτων και θα στρέψει την επιχείρηση παρασκευή φαρμάκων και χημικών προϊόντων και η παραγωγή του διάσημου «Αλγκόν».

Μετά το 1974, η ΧΡΩΠΕΙ (Χρωματουργία Πειραιώς) έκανε μία προσπάθεια για την εγχώρια σχεδίαση και παραγωγή όπλων. Τυφέκιο δικής της κατασκευής προτάθηκε για την προμήθεια του Ελληνικού στρατού το 1975 όπως και η κατασκευή βαλλιστικών πυραύλων μέσω του προωθητικού υγρού που η ΧΡΩΠΕΙ θα παρήγαγε την υδραζίνη.

Η ΧΡΩΠΕΙ επί Σοφιανόπουλου καταπιάστηκε και με το ζήτημα της άντλησης ελληνικού πετρελαίου στο Κερί Ζακύνθου. Ο Σωτήρης Σοφιανόπουλος πηγαίνει στη Ζάκυνθο και στήνει εκεί ένα κανονικό εργοτάξιο επανδρωμένο με μηχανικούς και τεχνικούς της ΧΡΩΠΕΙ. Η δουλειά στο Κερί κρατάει δύο χρόνια και σταματάει με τη σύλληψη του Σωτήρη Σοφιανόπουλου για παράνομη άντληση πετρελαίου.

Η εταιρεία τελικά δεν τα κατάφερε. Στις αρχές του 1980 εντάσσεται στις προβληματικές επιχειρήσεις και κλείνει οριστικά λίγα χρόνια αργότερα ακολουθώντας την ίδια μοίρα με πολλές ακόμη εμβληματικές βιομηχανίες της χώρας.