του Στέφανου Μίλεση
Το εργοστάσιο του πατέρα του νομπελίστα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη βρίσκεται από το 1915 στον Πειραιά κι όμως ελάχιστοι το γνωρίζουν. Ευτυχώς το πέτρινο ακίνητο που στέγαζε κάποτε το εργοστάσιο των Αδελφών Αλεπουδέλη (έτσι ήταν το πραγματικό επίθετο του νομπελίστα ποιητή) διασώθηκε μέχρι σήμερα και μάλιστα ανακαινισμένο. Το παλαιό κτίριο του εργοστασίου βρίσκεται σήμερα στην ιδιοκτησία μιας ελληνικής εταιρείας διεθνούς κύρους την Seabright (Ναυτιλιακός και Βιομηχανικός φωτισμός της οικογένειας Αναστάσιου Μάλλιου), η οποία προσέφερε όλη την πολύτιμη βοήθεια που χρειάστηκα στη συγγραφή του παρόντος άρθρου. Η ελληνική εταιρεία Seabright εξάγει προϊόντα σε όλο τον κόσμο με έδρα το ίδιο κτίριο όπου κάποτε το εργοστάσιο οι αδελφοί Αλεπουδέλη εξήγαγαν ελληνικό σαπούνι σε Αγγλία, ΗΠΑ, Αίγυπτο, Τουρκία κ.α. Στην είσοδο της εταιρείας δεσπόζει η φωτογραφία του Οδυσσέα Ελύτη με κάποιους στίχους του.
Η ιστορία των αδελφών Αλεπουδέλη
Δύο αδέλφια από την Λέσβο, οι Θρασύβουλος και Παναγιώτης Αλεπουδέλης ίδρυσαν το 1884 στο νησί τους επιχείρηση σαπωνοποιίας που διέγραψε ικανοποιητική εμπορική πορεία. Καθώς όμως το νησί της Λέσβου βρισκόταν ακόμα υπό Οθωμανική κυριαρχία τα δύο αδέλφια επιθυμώντας να αναπτύξουν μεγαλύτερες εμπορικές σχέσεις με την μητέρα Ελλάδα μετακινούνται και εγκαθίστανται στο Ηράκλειο Κρήτης. Στις αρχές του 20ου αιώνα ιδρύουν πυρηνελαιουργείο – σαπωνοποιείο με σκοπό τη βιομηχανική παρασκευή και εμπορία πυρηνέλαιου και σαπουνιού.
(Αριστερά) ο Παναγιώτης Αλεπουδέλης, (δεξιά) ο Θρασύβουλος Αλεπουδέλης
Παρότι η επιχείρηση έδρευε στο Ηράκλειο, ο Θρασύβουλος Αλεπουδέλης κατοικούσε στην Αθήνα προφανώς προετοιμάζοντας την μετεγκατάσταση της επιχείρησης, όπως η ιστορία έδειξε πως θα ακολουθήσει. Ο αδελφός του ο Παναγιώτης με τη σύζυγό του Μαρία Βρανά είχαν μείνει κοντά στην επιχείρηση στην Κρήτη μαζί με τα έξι τους παιδιά. Το τελευταίο στη σειρά παιδί δεν ήταν άλλο από τον Οδυσσέα Αλεπουδέλη τον γνωστό μετέπειτα νομπελίστα ποιητή που θα γίνει γνωστός με το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Οδυσσέας Ελύτης (Βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας 1979).
Ο Οδυσσέας Αλεπουδέλης (Ελύτης) γεννήθηκε τον Νοέμβριο του 1911 στο Ηράκλειο Κρήτης στο σπίτι που τότε κατοικούσε η οικογένεια στη συμβολή των οδών Αριάδνης και Πασιφάης.
Τα αδέλφια Αλεπουδέλη μετέφεραν το 1915 την επιχείρηση στον Πειραιά, στην περιοχή Λεύκα στην οδό Βασιλικών 50. Το κτίριο έκριναν πως ήταν το καταλληλότερο για την εξέλιξη της επιχείρησης καθώς καταλάμβανε σχεδόν ένα οικοδομικό τετράγωνο.
Όμως και το ίδιο το όνομα των ιδιοκτητών μετρούσε στο χώρο της σαπωνοποιίας. Οι αδελφοί Θρασύβουλος και Παναγιώτης Αλεπουδέλης είχαν ήδη αποκτήσει φήμη όταν εγκαταστάθηκαν στον Πειραιά και ήταν γνωστοί σαπωνοποιοί. Όλοι γνώριζαν για αυτούς πως είχαν καταγωγή από την Μυτιλήνη και είχαν αναπτύξει σοβαρή βιομηχανική δραστηριότητα στο Ηράκλειο Κρήτης. Ωστόσο η οικογένεια του Παναγιώτη Αλεπουδέλη με τη μεταφορά της επιχείρησης στον Πειραιά επέλεξε να κατοικήσει στην Αθήνα στην οδό Σόλωνος 98Α και φυσικά μαζί τους ακολούθησε και ο μικρός Οδυσσέας.
Οι εργασίες στον Πειραιά άνοιξαν νέους ορίζοντες στην επιχείρηση κι αυτό φαίνεται από το γεγονός πως σε σύντομο χρονικό διάστημα οι αδελφοί Αλεπουδέλη δημιούργησαν παράλληλα υποκαταστήματα σε Κέρκυρα και Θεσσαλονίκη.
Οι εγκαταστάσεις της οδού Βασιλικών 50, διέθεταν σύγχρονα μηχανήματα που επεξεργάζονταν το σαπούνι εισάγοντας νέες μεθόδους. Στις επισκέψεις στο εργοστάσιο οι εντυπώσεις είναι οι καλύτερες αφήνοντας περιγραφές όπως “… παντού τάξις και ακρίβεια, έκαστος εργάτης μετά προσοχής και επιστημονικής πείρας διευθύνει το ανατεθέν αυτώ έργον”.
Το κτίριο που διατηρείται μέχρι σήμερα (προσφάτως ανακαινισμένο) διαθέτει εσωτερικό προαύλιο για τη φόρτωση του εμπορεύματος, ενώ καθώς είναι τεράστιο στην έκταση καταλαμβάνει στο μήκος του την οδό Υμηττού από την οδό Βασιλικών μέχρι πίσω στις σημερινές γραμμές του προαστιακού σιδηρόδρομου. Στους θαλάμους του εργοστασίου φιλοξενούνταν τεράστιοι λέβητες θερμαινόμενοι με ατμό. Η μεταφορά για τη σταθεροποίηση του υγρού σαπουνιού, στο εργοστάσιο Αλεπουδέλη γινόταν με πρωτοποριακό για την εποχή σύστημα με αντλίες και σωλήνες προς τα συστήματα ψύξης.
Τα σύγχρονα μηχανήματα του εργοστασίου Αλεπουδέλη εξέπληξαν το 1921 και τους συντάκτες του “Πανελλήνιου Λευκώματος Εκατονταετηρίδος 1821 – 1921” μιας σπουδαίας εκδοτικής προσπάθειας καταγραφής όλων των μέσων οικονομικής παραγωγής στην Ελλάδα. Όταν αυτοί επισκέφθηκαν την επιχείρηση Αλεπουδέλη έγραψαν σχετικώς: “Επισκέφθημεν τα εργοστάσια Σαπωνοποιίας του Θρ. Θ. Αλεπουδέλη και Σια τα οποία είναι τα μεγαλύτερα εκ των Πειραιεί Σαπωνοποιίων συνάμα δε και τα τελειότερα…”.
Τα σαπούνια τους εξάγονται σε Αίγυπτο, Κύπρο, Τουρκία, Αγγλία και ΗΠΑ ενώ το 1921 ιδρύουν τμήμα αρωματικών σαπουνιών πολυτελείας. Καταβάλλουν ιδιαίτερη μέριμνα ώστε τα σαπούνια να είναι παρασκευασμένα από καθαρό λάδι ελιάς και καρυδέλαιο. Η επιχείρηση θα εισάγει τα ονομαστά αρώματα της πόλεως Grasse της Νότιας Γαλλίας και τη μεθοδολογία των εργοστασίων HEINE της Λειψίας. Θα επιτύχουν την παρασκευή αρωματικών σαπουνιών όλων των τύπων και ποιότητας. Ονομαστά τα αρωματικά σαπούνια “βιολέτα” αλλά και τα γνωστά πράσινα της μπουγάδας που έφεραν την ονομασία “Άσσος”.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1920 την διεύθυνση της επιχείρησης έχει αναλάβει ο Θεόδωρος Αλεπουδέλης γιος του Παναγιώτη που είχε σπουδάσει χημικός στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και είχε μετεκπαιδευτεί στο Βερολίνο. Ο νέος Αλεπουδέλης θα συνεργαστεί με τον ειδικό χημικό Π. Στρογγύλη που είχε προσληφθεί για την παραγωγή του αρωματικού σαπουνιού και από κοινού από εμφανιστεί στην αγορά ένα νέο σαπούνι με την επωνυμία ALEPSOAP
Ο πατέρας του Παναγιώτης πεθαίνει το 1925. Η επιχείρηση του Πειραιά λειτούργησε αργότερα με την επωνυμία ΑΛΕΠΟΥΔΕΛΗΣ ΕΠΕ.
Το 1976 η επιχείρηση πουλήθηκε στον καταγόμενο από την Μεσσηνία Αριστείδη Παπαπαναγιώτου που είχε σπουδάσει χημικός μηχανικός και είχε ασχοληθεί με τα σαπούνια λειτουργώντας δικό του παρασκευαστήριο στην περιοχή της παλιάς Πυροσβεστικής στον Πειραιά. Ο νέος ιδιοκτήτης αναλαμβάνει την κατασκευή σαπουνιών για λογαριασμό του εργοστασίου “ΕΛΑΪΣ” στο Νέο Φάληρο και της Unilever. Υπό την διεύθυνσή του η επιχείρηση διαγράφει την δική του πετυχημένη πορεία με την εισαγωγή του παραγόμενου εμπορεύματος σε όλες τις μεγάλες αλυσίδες της εποχής.
- “Ενθύμιον Σαπωνοποιίας Λέσβου”, Ευριδίκη Σιφναίου, Νίκος Σηφουνάκης, Γιάννης Κουτσουρίδης, Εκδοτικός Οίκος Λιβάνη, Αθήνα 2002.
- “Επιχειρηματική ιστοριογραφία” (Τόμος Γ’), Μαρίνα Πετροπούλου, Κέρδος Εκδοτική Α.Ε.
- Τύπος εποχής
- “Πανελλήνιο Λεύκωμα της Εθνικής Εκατονταετηρίδος 1821 – 1921”, Τόμος Β’, Τυπογραφεία Χατζηιωάννου 1921
- Σύγχρονες φωτογραφίες από εταιρεία SEABRIGHT
Η ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ – ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΡΤΗΣΗΣ ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ ΜΟΝΟ ΜΕ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΣΥΝΤΑΚΤΗ ΚΑΙ ΣΤΟ URL ΤΟΥ ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ
