του Στέφανου Μίλεση
Στη θέση που σήμερα βρίσκεται το κτίριο της Αδελφότητας Κρητών Πειραιά “Η ΟΜΟΝΟΙΑ”, υπήρχε παλαιότερα το σπίτι ενός κρητικού αρχηγού του αγωνιστού Γιάνναρη Χατζημιχάλη. Ήταν εκείνος που την 1η Δεκεμβρίου 1913 ύψωσε τη Σημαία της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα στο φρούριο Φιρκάς των Χανίων, ύστερα από μια ζωή αγώνων, μαχών και κινδύνων.
Το σπίτι του κρητικού οπλαρχηγού είχε οικοδομηθεί το 1875, αλλά το 1917 το παλιό πλέον οίκημα μαζί με την έκταση που καταλάμβανε, αγοράστηκε και δωρήθηκε στους Κρήτες Πειραιώς από τον ίδιο τον Ελευθέριο Βενιζέλο.
Έκτοτε οι Κρήτες Πειραιώς συγκεντρώνονταν εκεί για να επιλύσουν προβλήματα που αφορούσαν στην κρητική παροικία του Πειραιά, αλλά και να αντιμετωπίσουν διάφορα θέματα του νησιού τους. Το σπίτι όμως του Χατζημιχάλη ήταν παλιό και δεν μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες της κρητικής παροικίας. Για καιρό είχαν υποβληθεί προς το διοικητικό συμβούλιο της ΟΜΟΝΟΙΑΣ προτάσεις από μέλη της Αδελφότητας για να αρχίσει μια εκστρατεία συγκέντρωσης χρημάτων με σκοπό την ανέγερση ενός νέου κτηρίου.
Τελικά με την υποστήριξη του δημάρχου Πειραιά Μιχάλη Μανούσκου (διορισμένου από το καθεστώς Μεταξά) το παλιό σπίτι κατεδαφίστηκε το 1938 περίπου και στη θέση του άρχισε να οικοδομείται η λεγόμενη “Κρητική Στέγη”. Έχει γραφεί και αναφερθεί πως την περίοδο εκείνη επικρατούσε από το καθεστώς του Ι. Μεταξά έντονος αντικρητισμός λόγω της στήριξης που είχαν προσφέρει στο παρελθόν στον Ελ. Βενιζέλο. Έτσι γεννιέται εύλογα το ερώτημα πώς την ίδια περίοδο ο διορισμένος από τον Μεταξά Δήμαρχος Πειραιά Μ. Μανούσκος βοηθούσε τους Κρήτες στην απόκτηση στέγης. Αυτό έχει να κάνει κύρια με την διοίκηση της ΟΜΟΝΟΙΑΣ, με ανθρώπους δηλαδή που το καθεστώς δεν επιθυμούσε και κατ’ αντιστοιχία με εκείνους με τους οποίους ήθελε να συνεργαστεί…
Ο Μανούσκος προσέφερε στην ΟΜΟΝΟΙΑ ένα αρχικό κεφάλαιο εκκίνησης ύψους 100 χιλιάδων δραχμών, το πρώτο που αποτέλεσε τη βάση ενός εράνου, πραγματικής εκστρατείας που θα ακολουθούσε, για να συγκεντρωθεί το σύνολο του κεφαλαίου που απαιτείτο για την ολοκλήρωση του κτηρίου που υπολογίστηκε ότι έφτανε το 1.800.000 δραχμές.
Ο Μιχάλης Μανούσκος εκτός από το χρηματικό ποσό, βοήθησε και με την παροχή τεχνικών συνεργείων του δήμου. Για αυτό και τα σχέδια του νέου Μεγάρου των Κρητών της Ομόνοιας, εκπόνησε ο αρχιτέκτονας του Δήμου Πειραιά Τόλιας Βασιλακάκης, ενώ την επίβλεψη της οικοδόμησης ανέλαβε και πάλι ο Πολιτικός Μηχανικός του Δήμου Καρατζάς.
Για τη συγκέντρωση του συνολικού ποσού οι Κρήτες Πειραιά επιδόθηκαν συστηματικά στην πραγματοποίηση εράνων τόσο μεταξύ των Κρητών της πειραϊκής παροικίας όσο και στην Κρήτη. Συγκροτήθηκε επιτροπή αποτελούμενη από τους: Εμμανουήλ Σαουνάτσο (Δικηγόρο και Δημοτικό Σύμβουλο Πειραιά) ως Πρόεδρο, τον Γεώργιο Τζατζάνη (Καθηγητή Μέσης Εκπαίδευσης) ως γραμματέα και τον Γ. Βαλσαμάκη ως ταμία. Στο γραφείο του τελευταίου (Γ. Βαλσαμάκη) στην οδό Αριστείδου 18, Πειραιά, γίνονταν δεκτές καθημερινώς οι δωρεές προς τον έρανο.
Μέλη της επιτροπής υπήρξαν οι: Αρχιμανδρίτης Χ. Ταβλαδωράκης, Δ. Δημητριάδη, Ελ. Τσιτσκάκη, Αντ. Κουμή, Εμμ. Σπυροδάκη, ιερέα Ι. Βλουτάκη, τον έμπορο Ι. Βαγιονή, τον αντισυνταγματάρχη ε.α. Ι. Γάσπαρη, τον εφοπλιστή Ε. Δαμουδάκη, Εμμανουήλ Δεληγιαννάκη (εκτελωνιστή), Εμμ. Δημητρόπουλο (έμπορο), Μ. Καλουτεράκη (εργολάβο), Μιχ. Κοματσακάκη (βιομήχανο), Σεβ. Κασιμάτη (οδοντίατρο), Γ. Κατζουράκη (εργολάβο), Γ. Κλώνο (δημόσιο υπάλληλο), Κ. Μαυρακάκη (ιδιωτικό υπάλληλο), Μ. Μυλογιαννάκη (δικηγόρο), Ν. Πυρουνάκη (Δικηγόρο), Απ. Περπιράκη (χρυσοχόο), Δ. Πιτσάκη (Διευθυντή πειραϊκής εφημερίδας ΝΕΟΙ ΚΑΙΡΟΙ), Εμμ. Σέργιο (Δικηγόρο), Γ. Σωπασάκη (έμπορο), Ματθ. Χαμογεωργάκη (φαρμακοποιό) και Εμμ. Χαμουργιανό (Συμβολαιογράφο).
Το ανεγειρόμενο κτήριο έφερε εμφάνιση “Μινωικού ρυθμού”, στην πρόσοψή του έφερε διακόσμηση από τον περίφημο “πειραϊκό λίθο” (Ακτίτη λίθο) εξαγώγιμο από τα λατομεία της πειραϊκής ακτής. Προέβλεπε να διαθέτει αίθουσα συγκεντρώσεως, βιβλιοθήκη, αλλά κύρια αίθουσα που θα ονομαζόταν “Κρητικό πάνθεον” στην οποία θα εκθέτονταν φωτογραφίες και όπλα των αγωνιστών όχι μόνο του κρητικού, αλλά και του Μακεδονικού και Βαλκανικών αγώνων. Επίσης προβλέπονταν αίθουσες πολλαπλών χρήσεων όπως, γραφείου ευρέσεως εργασίας για τους Κρήτες που σκόπευαν να εγκατασταθούν στον Πειραιά, ξενώνες για τους διερχόμενους, εντευκτήριο ψυχικής και πνευματικής επικοινωνίας, λουτρό, ιατρείο και άλλους βοηθητικούς χώρους.
Στη στέγη του κτηρίου προβλεπόταν να τοποθετηθεί “Μέγα Δημοτικόν Ωρολόγιον” προς εξυπηρέτηση των κατοίκων της Κρητικής παροικίας.
Σήμερα μόνο στο ισόγειο είναι ορατός ο “Μινωικός ρυθμός” που αρχικά είχε δοθεί στο οίκημα καθώς και η επένδυσή του που είναι η αρχική. Το υπόλοιπο κτήριο πάνω από το ισόγειο έχει εκσυγχρονιστεί και είναι δύσκολο σήμερα κάποιος να αντιληφθεί την αρχική του μορφή.
Φυσικά την οικοδόμηση διέκοψε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος που ακολούθησε και που άφησε το κτήριο στην κυριολεξία γιαπί. Παρόλα αυτά από το 1942 άρχισαν να πραγματοποιούνται σε αυτό, όπως γράψαμε και παλαιότερα, συσσίτια παιδιών. Η προσπάθεια να τελειώσει το κτίριο ακόμα και την κατοχή συνεχίστηκε μέσω της “Κρητικής Αλληλεγγύης”. Ανατέθηκε στον εργολάβο Τζανεβράκη να προχωρήσει στην κατασκευή εστιών, υδραυλικών και διαμόρφωσης αιθουσών, καθώς είχαν εξασφαλιστεί κάποια ποσά μέσω εράνων. Την 1η Οκτωβρίου του 1944 τόσο τα συσσίτια στα παιδιά της Κρητικής συνοικίας όσο και η μερική ανοικοδόμηση του κτιρίου διακόπηκαν καθώς μετατράπηκε σε Εστία των Κρατουμένων του Τμήματος Μεταγωγών της Ειδικής Ασφάλειας με αποτέλεσμα να καταστραφεί ξανά.
Μεταπολεμικά το κτήριο αποτέλεσε τη βάση της Αδελφότητας προσφέροντας τις υπηρεσίες που είχαν οραματιστεί οι σχεδιαστές του. Αξίζει να σημειωθεί πως η αίθουσα εκδηλώσεων του κτιρίου μισθώθηκε σε επιχείρηση προκειμένου η Αδελφότητα να καλύψει τα λειτουργικά της έξοδα. Η επιχείρηση αυτή την εκμεταλλεύτηκε μετατρέποντάς την σε κινηματογράφο με την επωνυμία CINE NEWS που προσέλκυε κατοίκους της συνοικίας προβάλλοντας κύρια ελληνικές ταινίες σε καθημερινή βάση. Ο κινηματογράφος σταμάτησε τη λειτουργία του λίγο πριν την άνοδο της Δικτατορίας.
Διαβάστε επίσης:
Η δράση των Αδελφότητας Κρητών “Η ΟΜΟΝΟΙΑ” την περίοδο της κατοχής | Pireorama
