του Στέφανου Μίλεση
Ο Μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χρυσόστομος Α’ (1868-1938) κατά κόσμον Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, υπήρξε μια σεβαστή προσωπικότητα της Ελληνικής Εκκλησίας.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χρυσόστομος Α’
Εκτός από σπουδαίος θεολόγος υπήρξε επίσης συγγραφέας και ιστορικός με έργο που υπερβαίνει τα 500 βιβλία που περιλάμβαναν ιστορίες και μονογραφίες, μελέτες και φυσικά θεολογικά συγγράμματα. Η συγγραφική του δεινότητα απλωνόταν και στο χώρο της λογοτεχνίας, χαρακτηριστική είναι μελέτη του για το βιβλίο «Ο ιερεύς του χωριού» του Νορβηγού ποιητή Μπιόρνσον.
Βρέθηκε στο πηδάλιο της ελληνικής εκκλησίας την περίοδο 1923 – 1938 που κατά γενική ομολογία αποτελούσε μια δύσκολη εποχή τόσο λόγω της Μικρασιατικής καταστροφής που είχε προηγηθεί, όσο και της αλλαγής του ημερολογίου από το παλαιό Ιουλιανό στο νέο Γρηγοριανό. Ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος είχε περατώσει τις ανώτατες σπουδές του στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών με μετεκπαιδεύσεις στις θεολογικές ακαδημίες του Κιέβου και της Αγίας Πετρούπολης της τότε Τσαρικής Ρωσίας με χρήματα που είχε καταβάλει η Βασίλισσα Όλγα.
Ο Ρωσομαθής πλέον Χρυσόστομος μπορούσε πλέον να συγγράψει και για ομόδοξους εκκλησίες της Ρωσίας, Σερβίας, Ρουμανίας και Βουλγαρίας έργα για τον τρόπο λειτουργίας τους. Εξαιτίας του συγγραφικού του έργου του απονεμήθηκε ο τίτλος του Επίτιμου Διδάκτορα στην Θεολογική Σχολή Αθηνών, ενώ το 1926 διορίσθηκε μέλος της νεοσύστατης Ακαδημίας Αθηνών.
Η αναγνώριση της Μονής του Αγίου Νεκταρίου στην Αίγινα
Επί των ημερών του η Εκκλησία της Ελλάδος απέκτησε δικαιώματα στις λεγόμενες “Νέες Χώρες” δηλαδή στις περιοχές που προσαρτήθηκαν στο ελληνικό κράτος μετά τους Βαλκανικούς πολέμους. Όμως για εμάς στον Πειραιά και στην ευρύτερη περιφέρεια του υπήρξε σημαντική η ενέργειά του να αναγνωρίσει το 1930 την Μονή της Αγίας Τριάδος Αιγίνης που είχε ιδρύσει ο Επίσκοπος Πενταπόλεως Νεκτάριος Κεφαλάς, ο Άγιος Νεκτάριος, που αποτελούσε απαίτηση πολλών Πειραιωτών.
Όλα αυτά τα γράφω για να καταδείξω πως ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος βρέθηκε άξια στην θέση του και απολάμβανε την εκτίμηση των πιστών της Εκκλησίας.
Το απρόσμενο επεισόδιο
Στις 21 Μαΐου 1927, στις 7.30 το πρωί, ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος έφτασε στον Πειραιά για να ιερουργήσει στον Ι.Ν. Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης στα πλαίσια εορτασμού της μνήμης του Μεγάλου Κωνσταντίνου Α’ και της μητέρας του Ελένης. Οι ιερείς της εκκλησίας του Αγίου Κωνσταντίνου Πειραιώς βρίσκονταν ήδη στα προπύλαια του ναού για να τον υποδεχθούν. Κάτω από τα σκαλιά της εκκλησίας πλήθος πιστών ανέμενε επίσης την άφιξή του Αρχιεπισκόπου προκειμένου να λάβει την ευλογία του. Πραγματικά όταν έφτασε ο Αρχιεπίσκοπος άρχισε να ευλογεί τους πιστούς. Τότε ξαφνικά ένας μεσήλικας τη στιγμή που ο Μακαριστός έτεινε το χέρι του, το άρπαξε, τον τράβηξε κοντά του και με ένα ψαλίδι που κρατούσε στο άλλο χέρι αποπειράθηκε να του κόψει τη γενειάδα!
Ο Αρχιεπίσκοπος κατάφερε να αποδεσμευτεί χάρις στην έγκαιρη επέμβαση ενός ιεροδιακόνου της εκκλησίας του Αγίου Κωνσταντίνου. Ωστόσο ο επιτιθέμενος με το ψαλίδι στο χέρι επαναλάμβανε επιμόνως την προσπάθειά του για δεύτερη και τρίτη φορά! Όλα αυτά διαδραματίστηκαν με τόση μεγάλη ταχύτητα ώστε ο κόσμος έφτασε να αντιδράσει στην τρίτη προσπάθεια του επιτιθέμενου!…
Κάποιοι τολμηροί προσπάθησαν να απομακρύνουν τον επιτιθέμενο από τον Αρχιεπίσκοπο, πράγμα που δεν ήταν εύκολο καθώς κρατούσε στο χέρι του ψαλίδι το οποίο κράδαινε δεξιά αριστερά σα φονικό όπλο. Και εκεί που φάνηκε πως η επίθεση είχε αποτύχει εκδηλώθηκε ένα οργανωμένο κύμα επίθεσης από άνδρες και γυναίκες που φώναζαν “κάτω οι άπιστοι”, “κάτω οι αντίχριστοι”. Ευθύς αμέσως ο προαύλιος χώρος του Αγίου Κωνσταντίνου Πειραιώς μεταμορφώθηκε σε πεδίο μάχης με πιστούς να μάχονται σώμα με σώμα εναντίον των επιτιθεμένων με την άγνωστη αποστολή που είχαν αναλάβει.
Άγρια πάλη διεξήχθη πέριξ του Αρχιεπισκόπου για μερικά λεπτά, ενώ σημειώθηκαν σοβαροί τραυματισμοί πιστών που είχαν σχηματίσει έναν κύκλο προστασίας πέριξ του Αρχιεπισκόπου για να τον προστατεύσουν. Ανάμεσα στους τραυματίες βρέθηκε και ο οδηγός του Αρχιεπισκόπου όπως και ο Διάκονός του ο Χρυσόστομος Μπόγρης. Ο Αρχιεπίσκοπος στην κυριολεξία φυγαδεύτηκε από την Αστυνομία στο θεραπευτήριο “Ευαγγελισμός” για πρώτες βοήθειες, ενώ στη συνέχεια μεταφέρθηκε στην κλινική Λιβανού στην Λεωφόρο Συγγρού καθώς κρίθηκε πως τα τραύματα που είχε υποστεί από χτυπήματα και το ψαλίδι του επιτιθέμενου ήταν σοβαρά. Ο Αρχιεπίσκοπος έφερε δύο τραύματα ένα στο δεξί μάγουλο κοντά στο στόμα από κόψιμο από το ψαλίδι (δια τέμνοντος οργάνου) και ένα ακόμα στο χέρι.
Η Ακολουθία φυσικά στον Άγιο Κωνσταντίνο Πειραιώς διακόπηκε για αρκετή ώρα, ενώ το εκκλησίασμα ευρισκόμενο σε κατάσταση οργής και αγανάκτησης διενεργούσε επιθέσεις κατά εκείνων που ανήκαν στην οργανωμένη ομάδα που είχε εκδηλώσει την επίθεση κατά του Αρχιεπισκόπου.
Ο εξόριστος Ρουμάνος ιερομόναχος
Σύντομα έξω από τον Άγιο Κωνσταντίνο άρχισαν να συρρέουν πλήθη Πειραιωτών καθώς στην πόλη είχαν διαδοθεί τα όσα είχαν συμβεί. Από τις συλλήψεις που είχε πραγματοποιήσει η Αστυνομία Πειραιά έγινε γνωστό που οι επιτιθέμενοι ανήκαν στους Παλαιοημερολογίτες που όμως είχαν υποκινηθεί από έναν εξόριστο Ρουμάνο ιερομόναχο ονόματι Κοτέα.
Αυτός αρκετό καιρό πριν είχε καταφτάσει στον Πειραιά με πολιτική περιβολή και με αποστολή να οργανώσει επίθεση κατά του Αρχιεπισκόπου. Ο Ρουμάνος εξόριστος είχε μελετήσει τις κινήσεις του Αρχιεπισκόπου μήνες πριν παρακολουθώντας τον. Σε συνεργασία με κάποιον ντόπιο (Σιδέρη) είχαν καταρτίσει σχέδιο ώστε η επίθεση να εκδηλωθεί κατά την διαδρομή που εκτελούσε καθημερινά ο Αρχιεπίσκοπος προς το σπίτι του στο Καλαμάκι. Όμως δεν είχαν καταφέρει να βρουν την κατάλληλη ευκαιρία. Στη συνέχεια άλλαξαν το σχέδιο καθώς πληροφορήθηκαν πως θα κατέβαινε στον Πειραιά για τον εορτασμό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.
Για την την αποκοπή της γενειάδας είχε επιλεχθεί ο Κωνσταντίνος Καραγιαννίδης ο οποίος διατηρούσε κουρείο στην Ακτή Μιαούλη 23 και λόγω φυσικά του επαγγέλματός του είχε κριθεί ως ο πλέον κατάλληλος. Ο Κ. Καραγιαννίδης είχε καταγωγή από την Σάμο και ήταν κάτοικος Κοκκινιάς.
Ο Διάκονος της σωτηρίας
Αργότερα έγινε γνωστό πως ο Διάκονος που ουσιαστικά έσωσε τον Αρχιεπίσκοπο ήταν του Αγίου Κωνσταντίνου Πειραιώς ο Βαρνάβας Βερλάμπασης. Αυτός κατάλαβε πως ο Αρχιεπίσκοπος θα δεχόταν επίθεση λίγα μόλις δευτερόλεπτα πριν εκδηλωθεί. Άρχισε να φωνάζει αλλά λόγω των καμπανών που ηχούσαν με την άφιξη του Αρχιεπισκόπου οι φωνές του δεν γίνονταν αντιληπτές. Τότε αποφάσισε να εμποδίσει τον Καραγιαννίδη και ίσως η επέμβασή του να ήταν τελικά αυτή που προφύλαξε τον Αρχιεπίσκοπο.
Ο Αρχιεπίσκοπος όταν πληροφορήθηκε για το ποιοι ήταν οι επιτιθέμενοι ζήτησε να μη τιμωρηθούν όμως η ποινική δίωξη των δραστών αποτελούσε πλέον μέριμνα της δικαιοσύνης. Ο Καραγιαννίδης από την πλευρά του δήλωσε ικανοποίηση για την αποκοπή μέρους της γενειάδας μένοντας αδιάφορος για τον τραυματισμό που προκάλεσε με το ψαλίδι.
Από εκείνους που έσπευσαν να συναντήσουν τον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο στην κλινική ήταν ο Πρωθυπουργός Ζαΐμης, υπουργοί της κυβέρνησης και φυσικά ολόκληρος ο κλήρος του Πειραιά, περί του 100 ιερείς με επικεφαλής τον Επίσκοπο Άνθιμο. Επισκέψεις επίσης πραγματοποίησαν οι πρεσβευτές Πολωνίας και Βουλγαρίας, ο πρώην Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Κωνσταντίνος καθώς και ο Πατριάρχης της Ρουμανίας Μύρων.
Ο Αρχιεπίσκοπος παρέμεινε στην κλινική για διάστημα τεσσάρων ημερών. Ο δράστης Καραγιαννίδης οδηγήθηκε στην φυλακή με την κατηγορία της βιαιοπραγίας κατά εκκλησιαστικού λειτουργού εν ώρα υπηρεσίας και εν ναώ, ενώ διατάχθηκαν αναζητήσεις για την εύρεση του Ρουμάνου ιερομόναχου Κοτέα. Οι πληροφορίες που σταδιακά κατέφθαναν για τον Ρουμάνο ιερομόναχο ήταν συγκλονιστικές. Ήταν ειδικός στην προπαγάνδα και στο να εγείρει τα πλήθη. Γνώριζε ελληνικά και είχε το χάρισμα της πειθούς. Κατάφερε με την δράση του στον Πειραιά να φανατίσει μερίδα χριστιανών Παλαιοημερολογιτών σημαντικά όμως μικρή σε σχέση με τον αριθμό που είχε προσπαθήσει αρχικά να συμπαρασύρει.
Το χρονογράφημα του Παύλου Νιρβάνα
Το περιστατικό που συνέβη στον Πειραιά απασχόλησε φυσικά και τους λογοτέχνες του με κυριότερο τον Παύλο Νιρβάνα (Πέτρο Αποστολίδη) που δύο ημέρες μετά την επίθεση δημοσίευσε άρθρο του στην εφημερίδα “ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΛΟΓΟΣ” με τίτλο “Οι κουρείς της ορθοδοξίας”. Έγραψε ο Νιρβάνας με τον μοναδικό τρόπου που χρονογραφούσε τα γεγονότα της πόλης
“Προχθές απεπειράθη (ο δράστης κουρεύς) να κόψη τα γένεια του Αρχιεπισκόπου. “…ήτο μια αρχή. Θα έκοβε με την σειράν τα γένεια του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, του Πατριάρχου Αλεξανδρείας, του Πατριάρχου Ιεροσολύμων και όλων των Πατριαρχών και τότε (ο κουρέας) θα ανεκηρύσσετο Αρχιπατριάρχης όλων των Πατριαρχικών Θρόνων…. Αυτό θα πη να είναι κανείς κουρεύς. Μπορείς να είσαι μέγας θεολόγος, μέγας εκκλησιαστικός ρήτωρ, μέγας σοφός της κατά Χριστόν σοφίας. Αν δεν είσαι όμως και κουρεύς δεν έκαμες τίποτε. Διότι πώς θα κόψης τα γένεια των βεβήλων; Πώς θα καθαιρέσης του κακοδόξους;…Κι έτσι το από πρωΐας το κουρείο της Ακτής Μιαούλη ήταν κλειστόν. Η πελατεία του λιμανιού είχε προσέλθη από νωρίς, για μαλλιά, για ξύρισμα, για ξύρισμα και λούσιμο, για βδέλλες, για κούφιες και για κοφτές βεντούζες -εις όλα ήτο ξεφτέρι ο μάστορης – αλλά βρήκαν τις πόρτες κλειστές. “Πού είναι ο μάστορης;” ρωτούσαν “Γιατί δεν άνοιξε σήμερα, ημέρα που είναι;”. “Δεν αδειάζει σήμερα…” τους επληροφόρησε ο μάγερας του γειτονικού οινομαγειρείου. Πάει να σώση την κινδυνεύουσαν Ορθοδοξίαν. Πήρε τα ψαλλίδια του μαζί…”. Και τελειώνει το άρθρο του ο μοναδικός Παύλος Νιρβάνας “Αν απεφάσιζαν τουλάχιστον οι κουρείς της Ορθοδοξίας να κουρεύουν δωρεάν και όλους εμάς τους λαϊκούς νεοημερολογίτας! Θα ήτο και αυτό μια παρηγοριά”.
- Πηγές:
- Μιχαήλ, Κωνσταντινίδης (1938). «Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος», Θεολογία τομός ΙΣΤ: Σελ. 368-408.
- Φωτογραφία από το Πανελλήνιον Λεύκωμα Εθνικής Εκατονταετηρίδος 1821-1921 (τομ. Γ΄, σ. 39-40) – 1921-1928
- Εφημερίδα “ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΛΟΓΟΣ”, φ. 23 Μαΐου 1927, σελ. 1, Πρωϊνοί περίπατοι, Οι κουρείς της ορθοδοξίας,
- Εφημερίδα “ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΛΟΓΟΣ”, φ. 22 Μαΐου 1927
- Εφημερίδα “ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΛΟΓΟΣ”, φ. 21Ης Μαΐου 1027.
