του Στέφανου Μίλεση
Όταν συνθηκολόγησε η Ιταλία τον Σεπτέμβριο του 1943 οι περισσότερες ιταλικές μονάδες παραδόθηκαν στους Γερμανούς. Κάποιες όμως προτίμησαν να αντιτάξουν άμυνα. Σε αυτές που αντιστάθηκαν συγκαταλεγόταν και η φρουρά της Κέρκυρας αποτελούμενη από 14 χιλιάδες άνδρες. Οι Ιταλοί της Κέρκυρας όμως τελικά υπέκυψαν στους Γερμανούς καθώς δεν διέθεταν αεροπορική κάλυψη. Η αεροπορική υπερίσχυση των Γερμανών ήταν αυτή που μεταξύ άλλων προκάλεσε και την καταστροφή της Κέρκυρας την τραγική νύχτα της 13ης προς την 14η Σεπτεμβρίου 1943.
Οι υποτιθέμενες μεταφορές αιχμαλώτων
Όταν οι Ιταλοί της Κέρκυρας παραδόθηκαν βρέθηκαν στο έλεος της γερμανικής βαρβαρότητας η οποία άρχισε τις εκτελέσεις κυρίως των Ιταλών Αξιωματικών. Μεταξύ των θυμάτων υπήρξαν και πολλοί Ιταλοί που οι Γερμανοί επιβίβαζαν σε διάφορα πλωτά με πρόφαση τη μεταφορά τους σε στρατόπεδα αιχμαλώτων. Όμως μόλις ανοίγονταν έξω από την Κέρκυρα τα βύθιζαν πνίγοντας όσους βρίσκονταν εντός αυτών. Οι άνδρες που χάθηκαν με διάφορα πλωτά κατά τη μεταφορά τους στα υποτιθέμενα στρατόπεδα ανέρχονται περίπου στις δύο χιλιάδες!
Τραγική όμως υπήρξε και η τύχη των Ιταλών αιχμαλώτων που οι Γερμανοί φόρτωσαν προς μεταφορά στο ιταλικό μεταγωγικό πλοίο ΜΑΡΙΟ ΡΟΖΕΛΛΙ. Οι αιχμάλωτοι αυτοί Ιταλοί Στρατιώτες που στον αριθμό έφταναν τους 5.500 άνδρες, προορίζονταν όπως κι άλλοι αιχμάλωτοι από άλλα μέτωπα, να επανδρώσουν την βιομηχανία του Τρίτου Ράιχ που είχε έλλειψη εργατικών χεριών.
Για το σκοπό αυτό κατέπλευσε στην Κέρκυρα το μεταγωγικό πλοίο ΜΑΡΙΟ ΡΟΖΕΛΛΙ (Mario Roselli) που έφτασε στο νησί στις 9 Οκτωβρίου 1943. Επρόκειτο για ένα θαυμάσιο και σύγχρονο για την εποχή του μεταγωγικό πλοίο της Ιταλίας που είχε ναυπηγηθεί το 1942 και ήταν μεικτής χωρητικότητας 9.100 τόνων. Το πλοίο αυτό αρχικά εκτελούσε δρομολόγια από το Μπρίντιζι στην Λιβύη μεταφέροντας εφόδια και στρατεύματα καθώς οι Ιταλοί επιχειρούσαν εκεί. Μάλιστα είχε χτυπηθεί σε μια από τις διαδρομές του αλλά κατόπιν επισκευής είχε επιστρέψει στην ενέργεια.
Η αεροπορική επίθεση συμμαχικών αεροπλάνων
Στο ΜΑΡΙΟ ΡΟΖΕΛΛΙ λοιπόν οι Γερμανοί επιβίβαζαν τους Ιταλούς αιχμαλώτους από το απόγευμα της ημέρας αφίξεώς του, μέχρι νωρίς το πρωί της επομένης (10 Οκτωβρίου). Στο διάστημα αυτό είχαν επιβιβαστεί στο πλοίο οι πεντέμισι χιλιάδες Ιταλοί αιχμάλωτοι. Όταν όμως το πλοίο ήταν έτοιμο να αποπλεύσει έκαναν την εμφάνισή τους τρία αμερικανικά αεροπλάνα. Ήταν 07.15′ η ώρα που αυτά επιτέθηκαν και πέτυχαν να το πλήξουν. Μια βόμβα πέρασε από το άνοιγμα της καταπακτής στο αμπάρι του πλοίου εντός του οποίου συνωστίζονταν οι αιχμάλωτοι προκαλώντας πραγματική σφαγή.
Το ιταλικό πλοίο άρχισε σταδιακά να λαμβάνει κλίση προς τη μια πλευρά και να βυθίζεται. Οι Ιταλοί αιχμάλωτοι έπεφταν στην θάλασσα για να σωθούν και ενώ κάποιοι σώζονταν από Έλληνες που έσπευδαν με κάθε είδους πλωτό μέσο για να τους βοηθήσουν, άλλοι εκτελούνταν επί τόπου από τους Γερμανούς όταν φτάνοντας στη στεριά προσπαθούσαν να δραπετεύσουν.
Από την καταβύθισή του έχασαν της ζωή τους 1.302 Ιταλοί στρατιώτες. Το πλοίο ωστόσο έρημο πλέον δεν βυθίστηκε αλλά έμεινε στην επιφάνεια και χρειάστηκε μια ακόμα επιδρομή την επομένη ημέρα για να χαθεί από την επιφάνεια της θάλασσας.
Η μεταπολεμική συνέχεια της ιστορίας
Η ιστορία του όμως δεν τελείωσε με την καταβύθισή του στο λιμάνι της Κέρκυρας αλλά είχε και μεταπολεμική συνέχεια.
Ο Οργανισμός Ανέλκυσης Ναυαγίων που έδρευε στο Μέγαρο Βάττη στην Ακτή Μιαούλη στον Πειραιά, μεταπολεμικά προκήρυξε διεθνή διαγωνισμό για την ανέλκυσή του. Αποτελούσε σπάνια περίπτωση η προκήρυξη διεθνούς διαγωνισμού καθώς συνήθως οι ανελκύσεις των ναυαγίων του πολέμου πραγματοποιούνταν από ελληνικές επιχειρήσεις. Η αλήθεια ήταν πως πριν την προκήρυξη είχε προηγηθεί μια προσπάθεια ανέλκυσης από τον ελληνικό οίκο Φραγκούλη χωρίς όμως επιτυχία η οποία προκάλεσε μάλιστα οικονομική ζημία στην εταιρεία.
Με τον διεθνή διαγωνισμό που προκηρύχθηκε την καλύτερη προσφορά έδωσε ιταλική εταιρεία από το Μιλάνο η οποία ασχολείτο με ανελκύσεις ναυαγίων και αγοραπωλησία σιδήρου. Οι εργασίες ανέλκυσης του ΜΑΡΙΟ ΡΟΖΕΛΛΙ διήρκεσαν το 1952 εννέα μήνες καθώς το ναυάγιο βρισκόταν σε βάθος 32 μέτρων. Ρυμουλκήθηκε σε μικρότερο βάθος, στεγανοποιήθηκαν τα αμπάρια του, οξυγονοκολλήθηκαν τα υπάρχοντα ρήγματα, αφαιρέθηκαν τα νερά από το εσωτερικό του κι εκκενώθηκε το σκαρί από το φορτίο του. Τελικά επιτεύχθηκε η ανέλκυσή του στην επιφάνεια με την βοήθεια πλωτήρων. Αφενός το πολεμικό υλικό που ανελκύστηκε από το ναυάγιο ήταν μεγάλης αξίας, αφετέρου το ίδιο το πλοίο καθώς ήταν σύγχρονο σκαρί κρίθηκε πως η επισκευή και η μεταπώλησή του θα πρόσφεραν μεγαλύτερο κέρδος στην εταιρεία από το κόστος της ανέλκυσης που υπολογίστηκε στο ένα εκατομμύριο διακόσιες χιλιάδες δολάρια ΗΠΑ.
Όταν το ΜΑΡΙΟ ΡΟΖΕΛΛΙ φάνηκε αναδυόμενο το 1952 από τα βάθη της θάλασσας Κέρκυρας οι κάτοικοι που το αντίκρισαν έφεραν στη μνήμη τους την τραγική νύχτα της 14ης προς 15η Οκτωβρίου 1943 που το νησί δέχθηκε τη μεγάλη αεροπορική επιδρομή των Γερμανών και καταστράφηκε.
Το ναυάγιο του Mario Roselli ρυμουλκήθηκε στο Monfalcone για ανακατασκευή και μέχρι το 1970 συνέχισε το μεταφορικό του έργο με διαφορετικό όνομα (ALPE). Την περίοδο 1970 – ΄72 βρέθηκε να εκτελεί μεταφορές στο Μοντεβιδέο. Το οριστικό του τέλος έφτασε όταν διαλύθηκε στην Αγγλία.
Η αντίδραση για τους νεκρούς του ναυαγίου
Μεταπολεμικά υπήρξε έντονη αντίδραση εκ μέρους των συγγενών των θυμάτων όσο και αξιωματικών του πολεμικού ναυτικού που αφορούσε στη συστηματική ανέλκυση ναυαγίων του πολέμου εντός των οποίων είχαν εγκλωβιστεί και είχαν πεθάνει άνθρωποι. Κι αυτό διότι οι Έλληνες εργολάβοι που αγόραζαν τα ναυάγια για να εκμεταλλευτούν τα μέταλλά τους συνήθως δεν μπορούσαν να τα ανελκύσουν κι έτσι έβαζαν εκρηκτικά! Ανατίναζαν τα κουφάρια από τη θάλασσα και μετά μάζευαν όποια μέταλλα θεωρούσαν πολύτιμα. Μέσα όμως υπήρχαν και οστά νεκρών ναυτικών του Πολεμικού και του Εμπορικού Ναυτικού, χωρίς να λαμβάνεται κάποια μέριμνα για τα οστά των νεκρών.
Η ανέλκυση ναυαγίων του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου από τον Ο.Α.Ν. είχε δημιουργήσει μεγάλη αντίδραση τότε καθώς μια μερίδα υποστήριζε πως αποτελούσαν πολεμικά μνημεία – κοιμητήρια πεσόντων που δεν μπορούσαν να ταφούν κι έπρεπε να απολαμβάνουν τιμής μέσα στα πλοία που βυθίστηκαν. Και η οφειλόμενη τιμή θα ήταν τα ναυάγια να μείνουν απείραχτα. Το κέρδος όμως που προέκυπτε από την εκμετάλλευση των ναυαγισμένων πλοίων είτε με το τρίπτυχο ανέλκυση -επισκευή – επαναλειτουργία, είτε από την πώληση των μετάλλων τους ήταν μεγάλο και υπερίσχυσε του σεβασμού έναντι των νεκρών.
Ο Ο.Α.Ν. για να καταστείλει την αντίδραση φρόντιζε να δημοσιεύονται τακτικά αναφορές “περί μη ευρέσεως νεκρών”. Πολλές φορές τέτοιες δηλώσεις αποκτούσαν και χαρακτήρα “ειρωνείας” σε όσους αντιδρούσαν, όπως συνέβη με την περίπτωση της ανέλκυσης του πλοίου ΜΑΡΙΟ ΡΟΖΕΛΛΙ για το οποίο γράφτηκε πως εκτός από ένα χταπόδι δεν βρέθηκε κάτι άλλο…
Πηγές:
- Ημερήσιος τύπος εποχής
- Εφημερίδα “Ελληνική ημέρα”, φ. 21 Δεκεμβρίου 1951
- Ιωάννης Παλούμπης & Στέφανος Μίλεσης, Ψηφίδες ναυτικής ιστορίας, Έκδοση Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος και Εκδόσεις Μένανδρος.
