του Στέφανου Μίλεση, συγγραφέα, Προέδρου Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς
Το υπερωκεάνιο ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ αναχώρησε στις 24 Νοεμβρίου του 1915 από τον Πειραιά με 197 επιβάτες και 100 μέλη πληρώματος έχοντας προορισμό τη Νέα Υόρκη. Ανήκε στην Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος όπως και το υπερωκεάνειο ΠΑΤΡΙΣ που εκτελούσε το ίδιο δρομολόγιο.
Η ελληνική ναυτιλία είχε υποστεί την ίδια εποχή πλήγμα όταν το υπερωκεάνιο ΑΘΗΝΑΙ της ελληνικής ατμοπλοΐας είχε καταστραφεί από πυρκαγιά στο βόρειο Ατλαντικό στις 19 Σεπτεμβρίου 1915 με υπόνοιες πως αυτή είχε μπει από γερμανικό χέρι…
Προβλήματα από την αναχώρηση
Το ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ήδη από την αναχώρησή του από το λιμάνι του Πειραιά έδειξε πως δεν βρισκόταν στην κατάλληλη κατάσταση για να εκτελέσει αυτό το ταξίδι. Οι μηχανές του παρουσίαζαν προβλήματα και οι επιβάτες διαμαρτύρονταν για τη χαμηλή ταχύτητα του πλοίου που δεν υπερέβαινε τα 8 μίλια. Κατά το ταξίδι του στην Μεσόγειο ήδη το πλοίο άρχισε να μπάζει νερά. Πρώτη του στάση ήταν στο Παλέρμο όπου έμενε δύο ημέρες για άντληση υδάτων. Ακολούθησε άλλα στάση τριών ημερών στο Αλγέρι για ανθράκευση. Στη συνέχεια το πλοίο άφησε τη Μεσόγειο και βγήκε στον Ατλαντικό ωκεανό.
Στις 21 Δεκεμβρίου 1915 ξέσπασε κακοκαιρία. Τα κύματα σάρωσαν τέσσερις λέμβους του πλοίου, νερά μπήκαν στο μηχανοστάσιο, το φορτίο μετατοπίστηκε με αποτέλεσμα το σκάφος να κλίνει προς τη μια πλευρά. Εξαιτίας της κλίσης που παρουσίασε άρχισαν να μπαίνουν περισσότερα νερά από τα φατνώματα και τους αρμούς. Τότε ο ασυρματιστής εξέπεμψε SOS το οποίο λήφθηκε παρά του ιταλικού ατμόπλοιου STAMPALIA που έσπευσε προς βοήθεια.
Η υπαναχώρηση πλοιάρχου και πρώτου μηχανικού
Όμως μέχρι να προσεγγίσει το ιταλικό ατμόπλοιο πέρασαν κάποιες ώρες. Ο χρόνος που μεσολάβησε ήταν αρκετός ώστε να μετριαστεί η τρικυμία και να υπάρξει υπαναχώρηση από τον πλοίαρχο και τον πρώτο μηχανικό ως προς την εκπομπή του σήματος κινδύνου που εξέπεμψαν. Η υπαναχώρηση είχε να κάνει με όσα προέβλεπαν οι διεθνείς κανονισμοί. Συγκεκριμένα το ιταλικό πλοίο STAMPALIA που έσπευδε προς βοήθεια του ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ θα δικαιούνταν μεγάλο χρηματικό ποσό ως σώστρα στην περίπτωση της διάσωσης.
Έτσι ο πλοίαρχος Ιωάννης Γουλανδρής και ο πρώτος μηχανικός Κωνσταντάκης σκεπτόμενοι το κόστος που θα προκαλούσε η διάσωσή τους και γνωρίζοντας την κακή οικονομική κατάσταση που βρισκόταν εκείνη την περίοδο η εταιρεία αρνήθηκαν! Μάλιστα καθώς είδαν πως ο καιρός καλμάρισε έκαναν τα σχέδιά τους για τον τρόπο που θα μπορούσε το πλοίο να εξακολουθήσει το ταξίδι του. Θα αντλούσαν τα εισρέοντα ύδατα, α προχωρούσαν στην τακτοποίηση του φορτίου που είχε μετατοπιστεί, ενώ ο μηχανικός Κωνσταντάκης εκτίμησε πως κάποιες αβαρίες που είχαν δημιουργήσει προβλήματα στη μηχανή θα μπορούσαν να επισκευαστούν εκ των έσω.
Άρνηση να δεχθούν τη βοήθεια
Έτσι όταν έφτασε το ιταλικό πλοίο διάσωσης πλοίαρχος και μηχανικός αρνήθηκαν την βοήθειά του υπολογίζοντας στο κέρδος υπέρ της εταιρείας και όχι την ασφάλεια και την προστασία της ζωής των επιβατών. Επίσης όταν το αμερικανικό πλοίο ΣΕΝΕΚΑ ζήτησε να δοθεί στίγμα της θέσεώς του ο Ι. Γουλανδρής δεν απάντησε από τον ασύρματο παρότι άκουγε το αίτημα του σπεύδοντος πλοίου.
Όταν το ιταλικό πλοίο απομακρύνθηκε, στις 25 Δεκεμβρίου, ανήμερα Χριστούγεννα, το ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ χτυπήθηκε από σκληρότερη τρικυμία. Τα κύματα περνούσαν πάνω από το πλοίο σαρώνοντας ταυτόχρονα όλα τα τμήματά του. Οι μηχανές σταμάτησαν και οι επιβάτες βλέποντας πως το πλήρωμα δεν αντιδρούσε σκεπτόμενο όπως και την πρώτη φορά το κέρδος, συγκεντρώθηκαν και απαίτησαν να αποσταλεί σήμα βοήθειας. Όμως ο πλοίαρχος αρνιόταν να συμμορφωθεί προς τις υποδείξεις των επιβατών τους οποίους θεωρούσε αναρμόδιους. Ο ίδιος έκρινε πως ακόμα και με σταματημένες μηχανές κίνδυνος για το πλοίο δεν υπήρχε.
Η εξέγερση των επιβατών και η αντίδραση των αξιωματικών του πλοίου
Η άρνησή του προκάλεσε την αντίδραση όχι μόνο των επιβατών αλλά και των υπολοίπων αξιωματικών του πλοίου. Επενέβη ο δεύτερος πλοίαρχος Ορλώφ που μαζί με άλλους αξιωματικούς του πλοίου εξέπεμψαν βοήθεια χωρίς τη συγκατάθεση του πλοιάρχου λαμβάνοντας οι ίδιοι την ευθύνη. Η διαμαρτυρία των επιβατών που λάμβανε τις διαστάσεις εξέγερσης, καταλάγιασε μόλις πληροφορήθηκαν την εκπομπή σήματος βοηθείας.
Η κωλυσιεργία των αξιωματικών γέφυρας
Ωστόσο κανείς δεν ερχόταν και το πλοίο παρέμεινε ακυβέρνητο στον ωκεανό με τους επιβάτες και το πλήρωμα να αρχίσουν να στερούνται τροφής και νερού. Αιτία όμως δεν ήταν η απάθεια των πλοίων που είχαν λάβει το σήμα, αλλά το ίδιο το ραδιοτηλεγράφημα βοηθείας. Το σήμα έθετε ως προϋπόθεση πως δεν θα γινόταν ρυμούλκηση σκάφους ή εγκατάλειψη πλοίου εκ μέρους των επιβατών!
Ακολούθησε καταιγισμός ραδιοτηλεγραφημάτων προς το ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ για διευκρινήσεις.
Το ατμόπλοιο ΣΤΟΚΧΟΛΜΗ της Σουηδο-αμερικανικής εταιρείας ρωτούσε “Πείτε μας αν κινδυνεύει η ζωή σας” “
Αδυνατούμε να σας βοηθήσουμε αν δεν προτίθεστε να εγκαταλείψετε το πλοίο”,
“Πείτε μας αμέσως τι ακριβώς θέλετε”
“Γιατί εκπέμπετε σήμα κινδύνου;”.
Στην περίπτωση του ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ επιβάτες και πλήρωμα πάγωναν για ημέρες αφού οι μηχανές δε λειτουργούσαν κι έτσι δεν υπήρχε θέρμανση. Εξάλλου οι τρεις εβδομάδες παραμονής τόσου κόσμου επί του πλοίου είχε εξαντλήσει τα αποθέματα τροφίμων και νερού που όμως δεν συγκίνησαν τον πλοίαρχο Ι. Γουλανδρή ο οποίος καθυστερούσε ή αντιδρούσε στην διάσωση από ξένο πλοίο περιμένοντας την άφιξη πλοίου της ίδιας εταιρείας ώστε να μην καταβληθούν σώστρα προς τρίτον… Στο Δανέζικο ατμόπλοιο ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ ο ασύρματος του ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ είχε δώσει τρία διαφορετικά στίγματα για να αποφύγει τον εντοπισμό!…
Λύση μόνο από πλοίο της ίδιας εταιρείας
Τελικά μόνο όταν εμφανίστηκε το ΠΑΤΡΙΣ δόθηκε άδεια ώστε οι επιβάτες του ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ να μεταφερθούν σε αυτό. Το ΠΑΤΡΙΣ προσπάθησε στη συνέχεια να ρυμουλκήσει το ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ με τη χρήση αλυσίδων οι οποίες όμως έσπασαν από την κακοκαιρία. Ο Πλοίαρχος Γουλανδρής αφού προσπάθησε για πολύ να σώσει το πλοίο του βοηθούμενος από μέρος του πληρώματος αναγκάστηκε να το εγκαταλείψει επιβιβαστείς στο πλοίο PERUGIA. Κοντά στο βυθιζόμενο πλοίο βρίσκονταν τα ατμόπλοια ΦΙΛΑΝΔΙΑ και ΣΤΟΚΧΟΛΜΗ.
Η βύθιση του ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Τελικά το ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ χάθηκε στα κύματα 250 περίπου μίλια Ανατολικά της Νέας Υόρκης. Αν και δεν υπήρξαν θύματα η άρνηση βοήθειας εκ μέρους του πλοιάρχου για την προστασία των συμφερόντων της εταιρείας άνοιξε τον ασκό του Αιόλου κατά της ελληνικής κυβέρνησης φέροντας στην επιφάνεια μια σειρά από προβληματισμούς που απασχόλησαν τον ημερήσιο τύπο εκείνη την εποχή. Τέθηκαν ερωτήματα και υποβλήθηκαν προτάσεις όπως:
- Πώς επέτρεψαν αρχές του Πειραιά τον απόπλου του ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ έχοντας μηχανικά και άλλα προβλήματα
- Τα παλαιά και ακατάλληλα πλοία θα έπρεπε να χαρακτηριστούν “φορτηγά” δηλαδή να μεταφέρουν φορτία και όχι ανθρώπους
- Τα υπερωκεάνια έπρεπε να είναι αντάξια του ονόματος του οποίου έφεραν
- Ειδικά για τα μακρινά ταξίδια όπως της Αμερικής, η κυβέρνηση θα έπρεπε να επιτρέπει τη δρομολόγηση μόνο των αξιόπιστων σκαφών, θεσπίζοντας συγκεκριμένες απαιτήσεις.
- Η ελληνική ναυτιλία θα έπρεπε να καταστεί αντάξια εμπιστοσύνης του κόσμου ώστε να κερδίσει το συναγωνισμό που υπήρχε στην ίδια γραμμή από ξένα πλοία.
Το αρνητικό κλίμα κατά των Ελλήνων Πλοιοκτητών
Αν σε αυτά υπολογιστεί επιπρόσθετα πως εκείνη τη χρονιά υπήρχε αρνητικό κλίμα του ελληνικού επιβατικού κοινού για τα ελληνικά πλοία, γίνεται κατανοητό πόσο επηρέασε η περίπτωση του ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ το ήδη βαρύ κλίμα. Οι συνεχείς καταβυθίσεις ελληνικών πλοίων από γερμανικά υποβρύχια παρά το γεγονός πως ακόμα θεωρούνταν ουδέτερα. Για το λόγο αυτό έφεραν στα πλευρά τους βαμμένη μια τεράστια ελληνική σημαία. Η καταβύθιση πλοίων σε έναν πόλεμο που η Ελλάδα τυπικά ήταν ακόμα ουδέτερη δε ζημίωνε τις πλοιοκτήτριες εταιρίες οι οποίες λάμβαναν ασφαλιστικές αποζημιώσεις για τις απώλειες. Όμως ο κόσμος (επιβάτες και πληρώματα) που χάνονταν ουδέποτε αποζημιώνονταν προκαλώντας ολοένα και περισσότερη δυσαρέσκεια για την αντιμετώπιση του επιβατικού κοινού εκ μέρους των εταιρειών για την διαρκή κερδοφορία την οποία στόχευαν με οποιοδήποτε μέσο και τρόπο.
