του Στέφανου Μίλεση
To 2023 η άφιξη του Ιαπωνικού Πλοίου της Ειρήνης (Peace Boat) στον Πειραιά συνοδεύτηκε και μια εκδήλωση υποδοχής του πλοίου και βράβευσης του πληρώματός του από την Φιλολογική Στέγη Πειραιά.
Με αφορμή τη σωτήρια επέμβαση των Ιαπώνων ναυτικών του εμπορικού πλοίου Τοκέι Μαρού στο λιμάνι της Σμύρνης το 1922, η Φιλολογική Στέγη Πειραιώς ανέλαβε να βραβεύσει τον καπετάνιο του ιαπωνικού πλοίου της Ειρήνης στο πρόσωπο του οποίου αποδόθηκε τιμή στους Ιάπωνες ναυτικούς του Τοκέι Μαρού για την διάσωση των Ελλήνων προσφύγων από την Σμύρνη. Η όλη εκδήλωση διοργανώθηκε από τον Αντιπρόεδρο της “Στέγης” Πέτρο Αρβανίτη ο οποίος ήταν ο ναυτικός πράκτορας του πλοίου της Ειρήνης.
Οι Τούρκοι με πρωτοφανή σκληρότητα ξερίζωσαν τον ελληνισμό της Μικράς Ασίας, που εκείνη την εποχή είχε ως κέντρο του την ελληνικότατη πόλη της Σμύρνης. Ο ελληνικός στρατός εγκατέλειπε τις ακτές της ελληνικής Ιωνίας, αφήνοντας τον άμαχο πληθυσμό στην εκδικητική μανία των Τούρκων. Όλα τα ελληνικά πλοία είχαν επιταχθεί για τη μεταφορά του στρατού. Για τη μεταφορά του άμαχου πληθυσμού δεν υπήρξε καμία απολύτως πρόβλεψη.
Ο άμαχος πληθυσμός της Σμύρνης, κύρια γυναίκες και παιδιά, μάταια περίμενε κάποιο πλοίο να τους παραλάβει. Κανείς δεν λογάριαζε για τη σωτηρία τους. Η αρμοστεία υπό τον Στεργιάδη συνέχιζε να διατάζει λανθασμένα την παραμονή των αμάχων στη Σμύρνη. Αλλά και ο στρατηγός Χατζηανέστης -στον οποίο είχε ανατεθεί η διοίκηση του ενιαίου μετώπου- βρισκόταν κλεισμένος στο γραφείο του, πανικόβλητος χωρίς να εκδίδει κάποια διαταγή προληπτικής εκκένωσης. Το ολοκαύτωμα των αμάχων της Σμύρνης ήταν πλέον θέμα χρόνου. Και πραγματικά η Σμύρνη με τα ωραία σπίτια της, τις εκκλησίες, τα εκπαιδευτήρια και τα ευρωπαϊκά της θέατρα, παραδόθηκε στη φωτιά και στη μανία των Τούρκων.
Υπό το κράτος της απειλής του θανάτου, των βιασμών και της ατίμωσης που είχε επιδοθεί μετά μανίας ο τουρκικός στρατός, οι κάτοικοι έτρεχαν στους δρόμους κατευθυνόμενοι στην παραλία για να επιβιβαστούν στα πλοία. Οι σφαγές του πληθυσμού από τους Τούρκους γίνονταν μπροστά στα μάτια του στόλου των ευρωπαϊκών δυνάμεων που ελλιμενιζόταν στον κόλπο της Σμύρνης. Διαπράχθηκαν ανοσιουργήματα που είναι αδύνατον να περιγραφτούν. Και ο λαός κάτω από το κράτος της βίας και του πανικού έπεφτε στη θάλασσα να σωθεί με τους ευρωπαίους που μέχρι την προηγούμενη ημέρα ήταν σύμμαχοι, να κοιτούν άπραγοι τα γυναικόπαιδα να πνίγονται. Η Σμύρνη τον Σεπτέμβριο του ’22 μεταβλήθηκε σε ένα σφαγείο σε τέτοιο βαθμό ώστε σε όλο το λιμάνι της επέπλεαν νεκρά ανθρώπινα σώματα.
Τις ημέρες εκείνες 6 εμπορικά πλοία βρίσκονταν στο λιμάνι της Σμύρνης. Η επιβίβαση προσφύγων ήταν δυνατή μόνο στο αμερικανικό και στο ιαπωνικό φορτηγό. Αρχικά ο κόσμος έτρεξε στη ναυτική κατεχόμενη ζώνη των Ηνωμένων Πολιτειών μα ήταν μάταιο καθώς τούρκοι ένοπλοι είχαν σχηματίσει μια γραμμή απαγόρευσης μπροστά από την αποβάθρα. Έτσι όλο το βάρος έπεσε στο ιαπωνικό φορτηγό πλοίο. Το πλοίο της σωτηρίας ήταν το ιαπωνικό Τοκάι Μαρού, που όμως στη συνέχεια πέρασε στα “αζήτητα” της ιστορίας.
Ο Λου αντιτάχθηκε έντονα στην αξίωση αυτή και δήλωσε αγανακτισμένος ότι απαξιούσε ν’ λάβει υπόψη οτιδήποτε προερχόταν από τους αρχηγούς ενός τέτοιου βάρβαρου συρφετού, και ότι δεν θα παρέδινε ούτε έναν πρόσφυγα, γιατί είχαν τεθεί υπό την προστασία της ιαπωνικής σημαίας.
Εκατό χρόνια αργότερα κάποιες αναφορές Ελλήνων απογόνων προσφύγων κατέγραψαν πως οι πρόγονοί τους είχαν σωθεί χάρη στην ύπαρξη ενός ιαπωνικού πλοίου και της απόφασης που έλαβε ο πλοίαρχός του να σώσει όσους περισσότερους μπορούσε. Οι μαρτυρίες αυτές οδήγησαν την καθηγήτρια Νanako Murata-Sawayanagi (Σαβαγιανάγκι) σε έρευνα για αναζήτηση του πλοίου και του πλοιάρχου του. Η έρευνά της κατέδειξε πως ο πλοίαρχος του ιαπωνικού πλοίου Τοκάι Μαρού ήταν εκείνος που έσωσε 825 Έλληνες και Αρμένιους από τις σφαγές της Σμύρνης.
Παρά τις απαγορευτικές διατάξεις των Κεμαλικών για επιβίβαση προσφύγων σε πλοία, ο Ιάπωνας κυβερνήτης, που συγκινήθηκε από το θέαμα των σφαγών, έστειλε ατμακάτους με τις οποίες μετέφερε τα γυναικόπαιδα στο πλοίο του. Ενώ όμως είχε δοθεί το σύνθημα για να αποπλεύσει το πλοίο, κάποιοι αξιωματικοί του Kεμαλικού επιτελείου αξίωσαν να παραδοθούν οι Έλληνες που είχαν επιβιβαστεί.
Η εφημερίδα “ΑΘΗΝΑΙ” στο φύλλο της με ημερομηνία 4 Σεπτεμβρίου 1922 έγραψε τα εξής:
“Ο κ. Λου αντιτάχθηκε έντονα στην αξίωση αυτή και δήλωσε αγανακτισμένος ότι απαξιούσε ν’ λάβει υπόψη οτιδήποτε προερχόταν από τους αρχηγούς ενός τέτοιου βάρβαρου συρφετού, και ότι δεν θα παρέδινε ούτε έναν πρόσφυγα, γιατί είχαν τεθεί υπό την προστασία της ιαπωνικής σημαίας. Τόνισε δε ότι δεν θα δίσταζε να προκαλέσει την επέμβαση της Ιαπωνικής Αρμοστείας στην Κωνσταντινούπολη, αν επιχειρούσαν να προσβάλουν τη σημαία του. Οι Κεμαλικοί, κατάπληκτοι από το έντονο ύφος του, αποχώρησαν, και έτσι σώθηκαν 325 Έλληνες από βέβαιο θάνατο.»
Βλέπουμε πως η εφημερίδα ΑΘΗΝΑΙ κάνει λόγο για 325 Έλληνες αριθμό που διαφέρει της αρχικής αναφοράς. Αυτό έχει να κάνει με το γεγονός πως δεν ήταν ένα και μόνο το δρομολόγιο του ιαπωνικού πλοίου. Έρευνες μεταγενέστερα απέδειξαν πως το Τοκάι Μαρού από τις 22 Αυγούστου 1922, ημερομηνία πρώτης άφιξής του στη Σμύρνη, εκτέλεσε πέντε δρομολόγια προς Μυτιλήνη, Χίο, Θεσσαλονίκη και Πειραιά διασώζοντας περίπου 4.500 Έλληνες και Αρμένιους από τη σφαγή.
Σήμερα η άρνηση του πλοιάρχου προς τις τουρκικές αρχές μας φαίνεται απολύτως λογική. Όμως κρίνουμε μια απόφαση του 1922 με κριτήρια του σημερινά. Τότε μια άρνηση στις τουρκικές ορδές ήταν απρόβλεπτη, θα μπορούσε κάλλιστα να δημιουργήσει κίνδυνο για την ασφάλεια του πλοίου και του πληρώματος. Υπερίσχυσε όμως η αξία της τιμής που γεννούν στους Ιάπωνες οι παραδόσεις και η ιστορία τους στοιχεία που τους γαλουχούν από την παιδική τους ηλικία. Η Sawayanaki στην έρευνά της κατέγραψε πως ο πλοίαρχος του Τοκάι Μαρού επαναλάμβανε διαρκώς καθόλη την διάρκεια της επιχείρησης “Κόκκορο Ιτάι” δηλαδή η καρδιά μου πονά στην δυστυχία των άλλων.
Νέα στοιχεία καθημερινά εμφανίζονται από αρχεία που ανοίγουν και από νέες έρευνες που διαρκώς μας τροφοδοτούν με πληροφορίες.
Το 2021 η Ελένη Ανδρεάδου με τον Ζάχο Σαμολαδά στο βιβλίο με τίτλο TOKEI MARU μας πληροφορούν πως ο πλοίαρχος λεγόταν Νορίτο και λανθασμένα κάποιες εφημερίδες της εποχής τον έχουν καταγράψει ως Λου που ήταν στην ουσία ο εκμισθωτής. Ανεξάρτητα από τις πόσες ψυχές έσωσε ο κυβερνήτης, πόσα δρομολόγια έκανε το ιαπωνικό πλοίο, ποια λιμάνια έπιασε, η ουσία παραμένει η ίδια.
Δύο πλοία που έτυχε να βρεθούν στη Σμύρνη, ένα αμερικανικό και ένα ιαπωνικό, το Τοκάι Μαρού, επιβίβασαν όσους δυστυχισμένους πρόσφυγες μπορούσαν.
Τα μέλη της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς ένωσαν τις φωνές του με τους αξιωματικούς, πλήρωμα και επιβάτες του ιαπωνικού πλοίου της ειρήνης ώστε να επικρατήσει στη Μεσόγειο το πνεύμα του ανθρωπισμού και του αλτροϊσμού που επέδειξαν οι άνδρες και ο πλοίαρχος του εμπορικού πλοίου Τοκέι Μαρού το 1922 στη Σμύρνη. Η στάση του πληρώματος του Ιαπωνικού φορτηγού αποτελεί μια στάση αλτρουισμού για την οποία μπορεί να υπερηφανεύεται η πατρίδα τους η Ιαπωνία. Ο πλοίαρχος με το πλήρωμα του πλοίου απέδειξαν ότι δεν έχουν καμία σχέση με τις σκοπιμότητες και υπολογισμούς αλλά και την επαίσχυντη επιφυλακτικότητα των λαών της Ευρώπης έναντι των χριστιανοκτόνων Τούρκων.
Ο Πειραιάς που σήμερα αποτελεί το λιμάνι της υποδοχής του PEACE ΒΟΑΤ είναι η πόλη που υποδέχθηκε το μεγαλύτερο μέρος των προσφύγων της Σμύρνης που διέσωσε το ιαπωνικό ΤOKEI MARU. Για το σκοπό αυτό στο πρόσωπο του κυβερνήτη του πλοίου και των άλλων αξιωματικών τιμούμε την ιαπωνική ναυτική παράδοση.
Παράρτημα φωτογραφιών εκδήλωσης και εσωτερικό πλοίου
Η στάση του πληρώματος του Ιαπωνικού φορτηγού αποτελεί μια στάση αλτρουισμού για την οποία μπορεί να υπερηφανεύεται η πατρίδα τους η Ιαπωνία. Ο πλοίαρχος με το πλήρωμα του πλοίου απέδειξαν ότι δεν έχουν καμία σχέση με τις σκοπιμότητες και υπολογισμούς αλλά και την επαίσχυντη επιφυλακτικότητα των λαών της Ευρώπης έναντι των χριστιανοκτόνων Τούρκων.
